وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
خدیجه چک
دیر زمانی است که تولید و استفاده از پلاستیک در کره خاکی مرسوم شده است و این مخرب ترین ماده طبیعت بدون هیچگونه توجه به آثار زیانبار سال ها مورد استفاده قرار گرفته است و روز به روز بر مقدار آن در آغوش طبیعت افزوده شده است؛ اما امروز آثار این حضور نامیمون به خوبی در طبیعت هویدا شده است، چرا که کیسه های پلاستیکی از طرفی سبب مخدوش شدن چهره طبیعت و از طرفی سبب آلودگی های بسیاری از جمله آلودگی های منابع آبی و خاکی و مسمومیت های جانوران و گیاهان می شود.
اما کیسه های پلاستیکی چگونه به محیط زیست آسیب می رسانند؟ کیسه های پلاستیکی به علت ماندگاری بیش از ۵۰۰ سال در محیط، باعث آلودگی محیط زیست می شوند، به همراه باد جابه جا شده و وارد رودخانه ها و کانال های آبی شده گرفتگی آبراهه ها را به دنبال دارند و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن در آب، زاد و ولد انواع حشرات را در محل سکون خود افزایش می دهند.
همچنین کیسه های پلاستیکی درصورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک، لاک پشت و نیز پرندگان دریایی بر اثر خوردن این کیسه ها و خفگی ناشی از آن می میرند.
کیسه های پلاستیکی و چهره مخدوش طبیعت
اما چندین سال است که کیسه های پلاستیکی بدون توجه به تبعات مخرب آن در طبیعت در برخی نواحی و مناطق گرم و خشک کشور از جمله سمنان، سیستان و بلوچستان و نواحی جنوبی خراسان رضوی و جنوبی و در برخی نقاط دیگر کشور در امر کشاورزی و در کشت های جالیزی به منظور نگهداری رطوبت استفاده می شود که اکنون پس از بر جای آمدن آنها و عدم تجزیه پذیری حضور زیانبار خود را در طبیعت نمایان ساخته اند حضوری که هم چهره زیبای طبیعت را مخدوش کرده و هم سبب آلودگی منابع آبی و خاکی و مسمومیت جانوران شده است.
یک کارشناس محیط زیست در خصوص آلودگی های ناشی از کیسه های پلاستیکی در طبیعت می گوید: پلاستیک ها به علت عدم تجزیه پذیری گاهی تا ۵۰۰ سال در طبیعت باقی مانده و اثرات زیست محیطی ناگواری را شامل می شوند چرا که به علت ساخته شدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری باعث سمی شدن خاک می شوند.
نرگس جوانمرد ابراز می کند: این کیسه های پلاستیکی که گاهی در امر کشاورزی هم مورد استفاده قرار می گیرد توسط جانوران خورده می شود و در اکثر موارد سبب مسمومیت و مرگ آنها می شود و از طرفی به علت سبکی با وزش باد جا به جا شده و در منابع آبی و رودخانه ها رها می شوند که خود نوعی از آلودگی های مخرب زیست محیطی را به دنبال دارد.
اثرات مخرب زیست محیطی نایلون ها
وی با اشاره به عدم تجزیه پذیری کیسه های نایلونی در طبیعت عنوان می کند: اینکه این مواد در مواجه با طبیعت تجزیه نشده تا دوباره به آن بازگردند مشکلات بسیاری از جمله نازیبا کردن خود طبیعت را ایجاد می کند و از طرفی کیسه های بلعیده شده توسط حیوانات حتی پس از مرگ آنها و تجزیه اجسادشان نیز سالم باقی می مانند.
جوانمرد معتقد است: اصولا استفاده از کیسه های پلاستیکی در امر کشاورزی نادرست است چرا که این پلاستیک ها حتی اگر بعد از جمع آوری به شکل زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کندی که دارند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیرزمینی در محل های دفن شوند.
وی می افزاید: این شیرابه های ناشی از پلاستیک های مدفون شده زیر خاک شامل ترکیباتی نظیر فلزات سنگین و سایر ترکیبات خطرناک است که جزو ترکیبات زیان آور برای محیط زیست هستند و علاوه بر آلودگی خاک در ریشه گیاهان نفوذ کر ده و از طریق آنها مسمومیت و مرگ گونه های جانوری و به تدریج نابودی پوشش گیاهی را ایجاد می کنند.
تخریب جنس خاک و تولید ریز گرد
مدیر کل محیط زیست تایباد یکی از شهرستان های جنوبی خراسان نیز به عنوان یکی از شهرهایی که به علت گرم و خشکی هوا با معضل کشت های زیر پلاستیک درگیر است، می گوید: اکثرا محصولاتی مانند خربزه توسط کشاورزان منطقه در زیر پلاستیک کشت می شود چرا که به علت کمبود آب و از طرفی خشکی هوا رطوبت برای پرورش گیاه باقی نمانده و محصول عمل آورده نمی شود.
محمد مظلوم پناه با بیان اینکه این روش بیشتر در شهرستان هایی چون کاشمر، تایباد، سبزوار و تربت جام در خراسان و در نواحی خشک جنوب کشور رایج است عنوان می کند: اگر پلاستیک ها بعد از جمع آوری محصول ، به موقع از زمین های کشاورزی جمع شوند مشکلی ایجاد نمی شود اما مسئله اینجاست که در اکثر موارد به موقع جمع نشده و این مواد با رها شدن در طبیعت مشکلات بسیاری ایجاد می کنند.
وی معتقد است؛ رها شدن پلاستیک های کشت های زیر پلاستیکی در طبیعت باعث خراب شدن جنس خاک و کاهش محصول در سال های آینده می شود چرا که مواد پلاستیکی به دلیل دارا بودن مشتقات نفتی باعث عدم چسبندگی ذرات خاک شده و این ذرات به شکل ریز گرد در هوا سبب آلودگی می شوند و از طرفی با از بین رفتن چسبندگی، جنس خاک و حاصلخیزی آن کم و کاهش محصول در آینده را به دنبال دارد.
آلودگی آب های زیر زمینی
مظلوم پناه آلودگی هوا در نتیجه آلودگی خاک را از دیگر اثرات زیان بار رها شدن پلاستیک در طبیعت بر شمرد ه و می گوید: این امر به جز آلودگی های زیست محیطی بر روی تنوع گیاهی و جانوری هم تاثیر می گذارد و از طرفی آ ب را در هنگام بارندگی و شستن خاک آلوده، آلوده کرده و به طور مستقیم آثار مخرب خود را بر گیاهان نشان می دهد.
معاون فنی محیط زیست خراسان رضوی هم در این خصوص می گوید: پلاستیک تبعات زیادی در طبیعت دارد و اگر این پلاستیک ها جمع آوری نشود به علت چرخه طولانی مدتی که در بازیافت دارد با آلودگی خاک اثرات زیست محیطی ناگواری بر جا می گذارد و اصولا استفاده از این روش کشت در کشاورزی مورد تایید محیط زیست نیست.
علیرضا رحمتی با بیان اینکه کشت های زیر پلاستیکی عمدتا به منظور جلوگیری از تبخیر آب و باقی ماندن محصول استفاده می شود، عنوان می کند: اینگونه کشت در استان ها و نواحی خشک و کم آب کشور چون نواحی جنوبی خراسان، کرمان، سمنان و سیستان و بلوچستان و به منظور کشت صیفی جات و جالیز استفاده می شود.
این کارشناس محیط زیست ماندگاری زیاد پلاستیک در طبیعت را از عوامل مشکل ساز آن برای محیط بر شمرده و ابراز می کند: این مواد گاهی توسط احشام و جانواران خورده شده و سبب مسمومیت آنها می شود و با تغییر در ترکیبات شیمیایی خاک و نفوذ از طریق ریشه گیاهان به مرور زمان نابودی گونه های گیاهی را در پی دارد.
پلاستیک ها سال ها ست مهمان های ناخوانده ای در طبیعت به شمار می روند که برای سالیانی دراز به تخریب خود ادامه می دهند؛ بعد از بررسی اثرا ت زیانبار آن باید برای جبران این وضعیت چاره ای کرد.
راه های جبران؛ جمع آوری به موقع پلاستیک ها یا جایگزینی روش های نوین و سنتی
رحمتی معاون فنی محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به نوع آبیاری در مناطقی که از کشت های زیر پلاستیکی استفاده می کنند، ابراز می کند: در این نواحی عمدتا از روش های سنتی و غرق آبی استفاده می شود که با توجه به هوای گرم و خشک منطقه و تبخیر سریع آب مناسب نیست و می توان به جای آن با بهره گیری از آبیاری های نوین از هدر رفت آب و نیاز به استفاده از پلاستیک را از بین برد.
وی تاکید می کند: استفاده از روش های نوین آبیاری به جای آبیاری سنتی یکی از روش های حذف کشت های زیر پلاستیک حتی در مناطق خشک کشور محسوب می شود.
جوانمرد کارشناس محیط زیست هم برای جبران این وضعیت می گوید: چند سالی می شود که برخی از کشور ها استفاده از ظروف یک بار مصرف تولید شده از پلیمر های گیاهی نظیر نشاسته ذرت، سیب زمینی و گندم را جایگزین انواع پلاستیکی آن کرده اند که به راحتی در طبیعت تجزیه می شوند و عواقب مخرب پلاستیک های شیمیایی را هم ندارنددر کشور ما هم می توان با جایگزینی این پلاستیک های قابل تجزیه از تبعات زیست محیطی پلاستیک های شیمیایی کاست.
مظلوم پناه مدیر کل محیط زیست تایباد هم معتقد است برای جلوگیری از روند آلودگی پلاستیک ها در طبیعت باید از کشت های نشا استفاده کرد که در گلخانه ها و با آبیاری های تحت نظر عمل آورده شده و از نایلون و پلاستیک هم در آن استفاده نمی شود و یا لا اقل از پلاستیک های ضخیم که در مقابل تخریب افتاب و پخش ذرات مضر آن در طبیعت مقاوم تر هستند، استفاده کرد.
وی می افزاید: ضخامت بیشتر در پلاستیک های مورد استفاده در کشت های زیر پلاستیک علاوه بر مقاومت بیشتر در برابر آفتاب، جمع آوری آن ها را هم برای کشاورزان راحت تر می کند.
مدیر کل محیط زیست تایباد هم استفاده از پلاستیک های با منشا گیاهی و قابل تجزیه را به جای پلاستیک های غیر قابل تجزیه برای کشت های زیر پلاستیکی پیشنهاد می کند.
آنچه بیش از همه مهم به نظر می رسد؛ تبعات مخرب و زیانبار فراوانی است که پلاستیک ها در طبیعت بر جای می گذارند و به نظر می رسد این ر وش های سنتی هر چه زودتر باید با روش های نوین کشاورزی و آبیاری جایگزین شود تا یکی از راه های رها شدن پلاستیک های غیر قابل تجزیه در طبیعت برای همیشه بسته شود.
