پای صحبت های دو تن از فروشندگان قدیمی کتاب و لوازم التحریر در بیرجند تغییر ذائقه مردم و کاهش سرانه مطالعه

در آستانه سال تحصیلی و آغاز مهرماه، خانواده ها به فکر تهیه مایحتاج مدرسه فرزندان خود می افتند و البته لوازم التحریر، دفتر و کتاب از جمله ملزومات دانش آموزان است که در این ایام خرید و فروش آن رونق بیشتری دارد.
از کودکی به کتاب و مطالعه علاقه داشتم
سید غلامرضا ابطحی با ۸۰ سال سن یکی از قدیمی ترین عرضه کنندگان کتاب و لوازم التحریر در بیرجند است. وی با بیان اینکه در خانواده ای اهل علم و مطالعه بزرگ شدم و لذا از همان ابتدا به کتاب و مطالعه علاقمند بودم، می گوید: در سال ۱۳۴۱ دیپلم گرفتم و ۲ سال بعد یعنی در ۱۳۴۳ به کار فروش لوازم التحریر و کتاب فروشی روی آوردم. آن اوایل در میدان شهدای فعلی مغازه داشتم و در ادامه در مکان فعلی در خیابان حکیم نزاری مستقر شدم.
وی می افزاید: البته آن زمان در کنار لوازم التحریر باید اقلام دیگری را هم عرضه می کردیم اما در ادامه و به تدریج فروشگاه را به محل عرضه کتاب و لوازم التحریر محدود کردیم.
آن اوایل از یک تخته برای نوشتن استفاده می شد.
به گفته وی، بیرجند شهری مذهبی و فرهنگی بوده و با وجود کوچکی شهر ، مردم آن اهل مطالعه بودند و لذا بازار کتاب و لوازم التحریر رونق داشت.
البته پیشتر که کاغذ نبود، افراد برای نوشتن از یک تخته کوچک و زغال یا گچ معمولی استفاده می کردند و با پاک کردن نوشته ها، استفاده از تخته را ادامه می دادند در ادامه هم استفاده از کاغذ مرسوم شد.
ابطحی تصریح می کند: مردم در آن زمان تجملاتی نبودند و دانش آموزان در دوران تحصیل از یک پارچه برای بستن کتاب، دفتر و قلم شان استفاده می کردند. البته من به لحاظ اهمیتی که خانواده ام به درس و مدرسه می دادند از معدود دانش آموزانی بودم که تا کلاس ششم ابتدایی از یک کیف چمدانی استفاده می کردم.
علاقه به مطالعه به حد صفر رسیده است
وی همچنین می گوید: در حال حاضر نسبت به گذشته بازار لوازم التحریر و کتاب رونق چندانی ندارد. هرچند که برای هر دانش آموز باید لوازم التحریر در حد نیاز خریداری شود اما نوع این لوازم التحریر و دفتر به وضعیت اقتصادی خانواده ها مربوط می شود. کتاب هم البته گران شده اما به نظر من اگر کسی به مطالعه علاقمند باشد چندان به قیمت کتاب نگاه نمی کند و می توان گفت: علاقه مردم به مطالعه نسبت به گذشته کاهش یافته و به حد صفر رسیده است.
سال ۵۸ خبرنگار شدم
ابطحی که پیشکسوت عرصه خبرنگاری هم هست، اظهار می کند: از سال ۵۸ فعالیت خود را در عرصه خبرنگاری به عنوان خبرنگار صداوسیما و روزنامه جمهوری اسلامی آغاز کردم و دو سال هم به عنوان خبرنگار برتر صداوسیما در سطح شهرستان ها انتخاب شدم.
وی با ذکر اینکه هنوز هم به مطالعه علاقمندم و هر کتابی را که می آورم اول خودم آن را مطالعه می کنم، می گوید: پیش از انقلاب کلاس های مذهبی و عقیدتی مخفیانه ای داشتیم که یکی از معاونین رئیس جمهور سابق که برای افتتاح پروژه به بیرجند آمده بود، سراغ مرا گرفته بود و حتی به درب مغازه آمده بودم و چون نتوانسته بود مرا ببیند و با من تماس بگیرد به مسئولین سپرده بود که به محض اینکه مرا دیدند به من بگویند که با او تماس بگیرم.
من با او تماس گرفتم که گفت: من سال آخر تحصیلم را در بیرجند بودم و به کتابفروشی شما می آمدم و با شما آشنا شده بودم و شما مرا به کلاس ها و جلسات عقیدتی و مذهبی خود بردید و من در آن جلسات خیلی چیزها آموختم و هر چه که دارم از آن جلسات دارم و لذا می خواستم یکبار دیگر شما را ببینم و بابت آن ایام از شما تشکر کنم.
به فروش لوازم التحریر علاقه داشتم
اکبر محسن زاده یکی دیگر از پیشکسوتان عرصه فروش کتاب و لوازم التحریر در بیرجند است. وی که ۷۸ سال سن دارد از سال ۱۳۴۸ به فروش کتاب و لوازم التحریر روی آورده است.
محسن زاده می گوید: واقعا به فروش لوازم التحریر علاقه داشتم. البته اشتباه کردم و ادامه تحصیل ندادم و تنها تا ششم ابتدایی درس خواندم.
وی می افزاید: ابتدا در انتهای خیابان شهید منتظری فعلی (خاکی) مغازه اجاره ای داشتم و چند سال بعد، مغازه ای را در ابتدای این خیابان خریداری کرده و در آنجا مستقر شدم و تا سال گذشته هم به کارم ادامه دادم که سال قبل به دلیل گرانی اجناس و اینکه دیگر حال و حوصله ای هم برایم نمانده، کارم را تعطیل کردم.
رفاقت ها و صمیمیت ها در گذشته به مراتب بیشتر بود
وی اضافه می کند: متأسفانه در طول سال ها کار کردن، تحت پوشش بیمه قرار نگرفتم و لذا ناچار شدم تا سال گذشته کارم را ادامه دهم اما دیگر ادامه کار برایم امکان پذیر نبود. با اینحال خداوند را شاکرم که سلامت هستم و با کم و زیاد زندگی می سازم.
وی به فضای صمیمیت و رفاقت در گذشته اشاره می کند و می گوید: دوستی و رفاقت و گره گشایی در گذشته در بین مردم به مراتب بیش از حال حاضر بود و مردم از حال یکدیگر غافل نمی شدند.
تغییر ذائقه مردم نسبت به گذشته
وی می افزاید: آن اوایل شهر کوچک بود و مردم هم اهل کتاب و مطالعه بودند و عرضه لوازم التحریر و کتاب بازار خوبی داشت. لوازم التحریر ساده و ارزان قیمت بود اما به مرور تنوع اجناس زیاد شد و کیفیت ها بالا رفت. در گذشته مردم به دنبال این بودند که با خرید ساده ترین اجناس و ارزانترین کالاها، مایحتاج خود را در همه بخش ها و از جمله لوازم التحریر تهیه کنند اما در حال حاضر با توجه به تنوع اجناس و ورود اجناس با کیفیت ذائقه مردم هم تغییر کرد هر چند که مردم براساس سطح درآمد و وضعیت اقتصادی شان خرید می کنند.