خیابان و کوچه، آپارتمان های محل زندگی، پارک های تفریحی انسان ها و هر جای دیگری از وجود فرزندخواندگان دوستدار حیوان نما در امان نمانده است. در هر پیاده رو می توان سگ، گربه، خوکچه یا امثال این حیوانات را دید که قلاده به دست پدر و مادرشان در حال قدم زدن هستند. تعداد افرادی که هرروز به‌جای فرزند آوری حیوانی را به سرپرستی قبول می‌کنند روز به روز در حال افزایش است. این افراد ترجیح می‌دهند به‌جای پذیرش فرزند، حیواناتی را بزرگ کنند که عمر کوتاهی دارند. گرایش روزافزون افراد به جایگزینی نگه‌داری از حیوانات به‌جای پذیرش نقش والدینی، در حالی است که، آمارها نشان می‌دهد میزان فرزند آوری ایرانیان هرساله کاهش می‌یابد.

آمارهای حیاتی کشور نشان می‌دهد که میزان زادوولد در ایران نسبت به ده سال گذشته کاهش چشم‌گیری داشته است. مطابق آمارهای ارائه‌شده، در ۹ ماهه اول سال ۹۶، یک‌میلیون و ۱۳۸ هزار و ۲۴۶ واقعه ولادت در کشور به ثبت رسیده است که از این تعداد تولد، ۵۸۶ هزار و ۲۰۵ پسر و ۵۵۲ هزار و ۴۱ دختر بوده است. این آمار در مقایسه با داده‌های آماری ۹ ماهه سال ۹۵ کاهش ۱٫۲ درصدی میزان موالید را نشان می‌دهد؛ به این صورت که در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۵ درمجموع ۱ میلیون و ۱۲۳ هزار و ۸۸۴ تولد به ثبت رسیده که ۱۴ هزار و ۳۶۲ تولد بیشتر از مدت مشابه امسال است.(۱) پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد با ادامه این وضعیت در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۲۰ رشد جمعیت در کشور منفی و یا صفر خواهد شد و کشور ما در دامان بحران سالخوردگی خواهد افتاد.

پایین آوردن ارزش فرزند داری

در شرایط کنونی که اوضاع اقتصادی به عنوان اولین دلیل کاهش فرزندآوری عنوان می شود، نمی توان از زمینه های فرهنگی روی آوری به داشتن حیوان به جای فرزند چشم پوشی کرد.  حتی اگر این عامل نسبت به سایر عوامل چشمگیر نباشد اما به‌عنوان یک مقوله فرهنگی که در ابتدای راه چنین طرفدارانی پیداکرده است باید موردبررسی و آینده‌پژوهی قرار گیرد چراکه در ادامه این مسیر ضربه بزرگی به جایگاه و اهمیت خانواده و نقش آن در ساحت نمادین جامعه وارد خواهد کرد. پایین آوردن اهمیت فرزندان در حد حیوانات خانگی می‌تواند به هر زمینه دیگری سرایت کند و به روزگاری برسیم که به‌جای فرزند داشتن به هر دست‌آویز دیگری چنگ بزنیم.

روی آوردن به نگه‌داری از حیوانات خانگی همچون سگ، گربه، پرندگان، انواع جوندگان مانند خوکچه‌هندی، همستر و سنجاب و…  نشان‌دهنده خلأهای عاطفی و مشکلاتی است که فرد از حل آن‌ها در میان همنوعان و عرصه اجتماعی عاجز است و ترجیح می‌دهد به‌جای سروکله زدن با مشکلات واقعی به مُسکن‌های موقتی برای پر کردن این خلأ عاطفی روی آورد.

همچنین می‌توان گفت گرایش روزافزون افراد به آسان‌طلبی و خودخواهی نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیست. افرادی که ترجیح می‌دهند به‌جای داشتن دغدغه پرورش، تربیت و آینده فرزندان و دیدن شکوفایی موجودی که از وجود خویش رشد می یابد، به حیواناتی پناه ببرند که یار غار تنهایی هایشان هم نخواهند بود.

داعیه داران حیوان داری به جای فرزندداری، چه آنانی که تا قبل از مدشدن داشتن حیوان یک فرزند بدنیا آورده اند و حال به جای آوردن یک همراه برای فرزند اول به سوی حیوان ها روانه شده اند و چه آنانی که طبق مد نداشتن فرزند تا کنون فرزندی بدنیا نیاورده اند و از ابتدا حیوانی را به عنوان نفر سوم در خانه شان راه داده اند بهانه هایی برای فرزند آوری ارائه می دهند که می توان گفت چیزی جز بهانه های بنی اسرائیلی نیست. هزینه اقتصادی بالای داشتن فرزند، بی وفا بودن، سختی تربیت، آینده، دانشگاه، ازدواج و …  از جمله عناوینی است که از سوی آنها عنوان می شود. این در حالی است که خرید و نگهداری از این حیوانات خانگی نیازمند صرف هزینه های گزاف است.  هزینه برای حیوانی که ممکن است بین ۵ تا ۱۰ سال عمر کند بدون آنکه اثری از شما به جای بگذارد.

به عنوان مثال هزینه های نگهداری برخی از حیوانات قبل از گران شدن دلار به شرح زیر است:

وسایل مورد نیاز نگهداری گربه

قلاده فانتزی گربه ۱۸۰۰۰
دستشوئی گربه بین ۹۰۰۰۰تا ۲۲۰۰۰۰هزار تومان
ساک حمل گربه از حدود ۷۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰هزار تومان
غذای گربه از ۱۵۰۰۰تومان تا ۱۶۵۰۰۰ متغیر است
جای خواب گربه از ۶۵۰۰۰تا ۱۵۰۰۰۰ هزارتومان
مکمل ها و داروهای گربه به طور میانگین بین ۱۹۵۰۰ تا ۵۰۰۰۰متغیر است
خاک گربه به طور میانگین از ۲۹۰۰۰تا ۴۲۰۰۰ هزار تومان

وسایل سگ

جای خواب سگ حدود ۱۵۰۰۰۰ هزار تومان
وان حمام سگ ۴۵۰۰۰ هزار تومان
باکس حمل سگ بسته به نوع و اندازه بین ۴۵۰۰۰۰تا تا ۲۱۰۰۰۰هزار تومان
ظرف غذا حدود ۳۰۰۰۰تا ۷۰۰۰۰هزار تومان است
قیمت خانه چوبی ۶۰۰۰۰تا ۹۰۰۰۰هزار تومان است
انواع لوسیون سگ بین ۲۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰۰هزار تومان
مکمل ها و داروهای سگ بین ۲۸۰۰۰تا ۱۳۵۰۰۰
قلاده سگ بین ۲۳۰۰۰تا حدود ۱۷۵۰۰۰تومان
غذای خشک سگ به طور میانگین از ۳۰۰۰۰تا ۹۰۰۰۰هزار تومان متغیر است

وسایل جوندگان

قفس نگهداری جوندگان بین ۳۲۰۰۰تا ۱۵۰۰۰۰هزار تومان
باکس حمل جوندگان بین ۳۵۰۰۰تا ۴۵۰۰۰هزار تومان
غذای جوندگان بین ۱۰۰۰۰تا ۲۸۰۰۰هزار تومان
لوازم بهداشتی جوندگان بین ۲۴۰۰۰تا ۳۰۰۰۰هزار تومان
خاک بستر جوندگان بین ۱۳۰۰۰تا ۴۵۰۰۰هزار تومان
ظرف آب جوندگان ۱۵۰۰۰هزار تومان
قفس پرنده بین ۳۰۰۰۰تا ۱۴۵ هزار تومان
دانه و مکمل های پرنده ۱۲۰۰۰تا ۲۵۰۰۰هزار تومان
لوازم بهداشتی پرنده ۱۰۰۰۰تا ۷۵۰۰۰هزار تومان(۲)

آنچه در این زمینه باعث افزایش روز افزون داشتن حیوان خانگی و کاهش فرزندآوری شده است نه اقتصاد بلکه فرهنگ غلط و تفکر نادرستی است که کشورهای مهد آن هم به ضرری که در آینده جمعیتی کشورشان گذاشته است پی برده اند و حال در صدد جبران آن برآمده اند اما اهالی جامعه ما مانند دیگر پدیده های وارداتی که ترجیح می دهند خود تجربه کنند چه منفی و چه مثبت، در این زمینه نیز  تمامی طبقات اقتصادی در حال پیشی گرفتن از هم هستند تا زمانی که ضربه آن را بخورند و بعد متوجه خطای خود شوند.

افراد هر چه ازدواج‌گریزتر و فرزندهراس‌تر می‌شوند، به همان اندازه حیوان دوست‌تر می‌شوند. گرایش به نگه‌داری از حیوانات خانگی که پیش‌تر متعلق به طبقات مرفه و بالای جامعه بود جای خود را در میان خانواده‌های طبقه متوسط که بخش عظیمی از جمعیت را نیز تشکیل می‌دهند نیز بازکرده است. به تعبیر بوردیو جامعه شناس و مردم شناس فرانسوی، طبقه متوسط امروزی در تلاش است تا با غصب نمادهای طبقه فرادست همچون نگه‌داری از حیوانات خانگی خود را به آن‌ها نزدیک سازد و خویش را به‌عنوان عضوی از طبقه فرادست جای بزند.

بسیاری افراد بدون توجه به اینکه حتی نگه‌داری از حیوانات حمایتی نیز تحت شرایط خاصی انجام می‌گیرد همچون اینکه نگه‌داری نامناسب از این حیوانات می‌تواند منجر به ابتلا به بیماری‌های مشترک میان حیوان و انسان گردد، تنها برای کلاس گذاشتن و معرفی خود به‌عنوان طبقه‌ای خاص از اجتماع دست به این کار می‌زنند.

سلبریتی های طرفدار حیوان آزاری

سلبریتی‌هایی که هرروز از خود و حیوانات خانگی‌شان در فضای مجازی عکس‌هایی را به اشتراک می‌گذارند، افراد ثروتمندی که داشتن حیوان خانگی را نشانه شأن و افتخار خود می‌دانند، شاخ‌های مجازی که یکی از نشانه‌های شاخ بودنشان داشتن حیوان خانگی است و… در این ماجرا بی‌تقصیر نیستند. این روزها در بسیاری از صفحات مجازی متعلق به سلبریتی‌های پرطرفداری که خود را در هر زمینه و مسئله‌ای صاحب‌نظر می‌دانند عکس‌های بسیاری از حیوانات خانگی مختلف وجود دارد. به‌ویژه برخی از آن‌ها که عملاً در مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای خود به‌جای تعداد فرزندان از تعداد حیوانات خانگی‌شان صحبت می‌کنند و برایشان مراسم جشن تولد و ختم باشکوه برگزار می‌کنند و از قافله پدر و مادری کردن برای حیوانات عقب نمی‌مانند در این زمینه نقشی پررنگ و قابل‌توجه ایفا می‌کنند.

حیوان دوست یا حیوان کُش

در آموزه‌های دینی و فرهنگ کهن ما همواره در مورد مهربانی و آزار نرساندن به حیوانات تأکید شده است. اما با زندگی امروزی نگه‌داری حیوانات در فضای کوچک آپارتمان‌ها، تنبیه کردن آن‌ها به دلیل سروصدا و شیطنت‌هایشان، کنترل کردن و تربیت آن‌ها به‌عنوان موجوداتی دست‌آموز همچون دلقک‌های سیرک که تنها برای خوشحالی ما خلق‌شده‌اند نه‌تنها لطفی به آن‌ها محسوب نمی‌شود بلکه به عقیده بسیاری محدود کردن حیوانات به‌ویژه حیوانات وحشی که ذاتاً باید در طبیعت و فضای باز زندگی کنند ظلم به آن‌هاست. علاوه بر آن بازار سیاه حیوانات خانگی و توله‌کشی از حیوانات بی‌گناه که در بیشتر کشورهای جهان ازجمله ایران جرم محسوب می‌شود در پی جای افتادن و گسترش این فرهنگ داغ‌تر می‌گردد و زمینه آزار و بهره‌کشی از این موجودات بیشتر فراهم می‌سازد. درنتیجه همان افرادی که داعیه حمایت از حیوانات را داشتند در کنار از بین بردن جایگاه و کیان خانواده، به ظلم و جنایت علیه حیوانات نیز دامن می‌زنند.

بسیاری از این افراد تنها در پی تبلیغات فراوان و دیده‌هایشان در فضای مجازی و همرنگ جماعت شدن اقدام به خرید و یا به سرپرستی گرفتن یک حیوان خانگی می‌کنند فارغ از آنکه نگهداری حیوان خانگی مستلزم برقراری ارتباط دائمی با دام‌پزشک و داروهای ضدانگل و ضد قارچ و هم‌چنین مراقبت‌های ویژه نظیر عمل جراحی عقیم‌سازی و البته کوتاه کردن موها، گرفتن ناخن‌ها و مراقبت از دندان‌هاست. همچنین در ماه هزینه بسیاری صرف خوردوخوراک و خاک نگه‌داری از آن‌ها می‌شود. این افراد با دیدن هزینه‌ها و پی بردن به اینکه باید برای حیوان خانگی نیز بخشی از وقت و انرژی و پول خود را هزینه کرده و این کار نیز برایشان مسئولیت‌هایی را به همراه دارد پس از مدتی از کرده خود پشیمان شده و حیوان زبان‌بسته را در خیابان و پارک‌ها رها می‌کنند. درحالی‌که جدا شدن حیوان خانگی از حیات‌وحش و طبیعت باعث می‌شود به‌سرعت به انسان عادت کند و پس‌ازآن نتواند در طبیعت از خودش مراقبت کند و نتیجه اینکه در بسیاری از پارک‌های شهر تهران به‌ویژه در شمال شهر با حیوانات خانگی رهاشده و زخمی و بیمار و بعضاً مرده‌ای مواجه می‌شویم که توسط داعیه‌داران حقوق حیوانات به این روز افتاده‌اند.

هرچقدر هم که به حیوانات و شیطنت‌هایشان علاقه داشته باشیم آن‌ها هرگز جای فرزندان ما را نمی‌گیرند. حمایت از حیوانات به معنای انداختن آن‌ها در قفس خانه نیست بلکه حفاظت از محیط زیستی است که هزاران سال زیستگاه و خانه واقعی آن‌ها بوده است. فرزندان ما آینده ما هستند. آن‌ها نام، یاد و از همه مهم‌تر حیات بشر را حفظ می‌کنند و هیچ‌چیز جای آن‌ها را نخواهد گرفت و هر یک از ما که در این مسیر دچار غفلت شویم و به دنبال آدرس‌های غلط برخی، خانواده و اهمیت آن را نادیده بگیریم نسبت به آیندگان خویش مسئول و مقصریم. در تمام عالم محبت و دلسوزی دختر و پشتوانه و عصای دست بودن پسر برای پدر و مادر جایگزینی ندارد.