خواب فرش دستباف در سایه رکود/ دستانی که دیگر نمی‌بافند

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند ؛ فرش در فرهنگ ایرانی از جایگاه والایی برخوردار است، به گونه ای که ایرانیان از گذشته تا به امروز سعی و تلاش دارند تا فرش را نمایانگر حیثیت و آبروی صاحبخانه ایرانی قلمداد کنند. براین اساس فرش دستباف را نباید فقط به عنوان یک نوع از اقساط کالا به حساب آورد بلکه بخشی از هویت و آرمانی دانست که برگرفته از تخیلات، اندیشه ها و احساسات زیبا شناختی ایرانیان است.

چرا که فرش دستباف شکوفایی افکار و احساسات هنرمندی است که با قدم گذاشتن در عمق معنا و با الهام گیری از جهان پیرامون خود و با استفاده از هوش و خلاقیت خاص خود رنگ ها و زیبایی ها را در قالب طرحی بیان می کند. فرش دستباف ، مبتکران و صنعتگران را به یاری می طلبد تا مواد اولیه اش را از نخ، کرک ، ابریشم و پود را رنگ آمیزی کرده تا در دستان توانگر بافندگان جانی تازه به هنر بخشیده شود.

بافندگانی که پشت دارهای قالی زمزمه هایی از شعر زیبا دارند و با چشمان نقش آفرینشان  دانه دانه تارهای چله و پود را همراهی می کنند و شگفتا که با چه صبر و شکیبایی با انگشتان ظریفشان هنر رنگ های زیبای طبیعت را در جاهای مخصوص خود جای می دهند و عطر نفس هایشان جانی دوباره به نقش های بافته شده می دهد.

از این روی کارشناسان فرش سراسر دنیا می گویند فرش دستباف ایرانی بهترین و زیباترین نوع فرش در دنیاست و از سوی دیگر باستان شناسان و متخصصان اعتقاد دارند که قرن ۱۶ و ۱۷، آغاز شکوفایی هنر فرشبافی در ایران بوده است.

فرش های دستباف خراسان جنوبی از مشهور ترین فرش های ایران درگذشته بوده که تاریخچه آن به دوران حکومت شاهرخ میرزا در هرات برمی گردد و حدود ۷۰۰ سال پیش در این منطقه بافته می شد. و در آن روزها فرش های بافته شده ی  این منطقه به هرات فرستاده می شد و از هرات به دیگر کشورها، بگونه ای که در دهه ۷۰ تا ۸۰ آوازه جهانی داشته است.

اما این روزها بافندگان فرش استان در انزوای تلخ، تار و پود فرش را گره می زنند و در سایه بازار کم رونق و بی جان فرش دستباف امرار و معاش می کنند و همچنان چرخ این صنعت دیرینه را می چرخانند.

 نقش و نگار دستانی که بر دل می نشیند

کامیابی مسک رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان جنوبی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند ؛ گفت: فرش استان به لحاظ زیبایی، اصالت در طرح، نقشه و ظرافت مطابق سلیقه بازارهای هدف است، همواره مشتری خود را در بازارهای جهانی دارد و یکی از شناخته ترین برندهای فرش دنیا است .

وی افزود: در چند سال اخیر حجم تجارت جهانی فرش دستباف جهان کاهش یافته است  که این امر باعث شده حجم زیادی از فرش دستباف در گوشه خانه ها و انبارهای بافنده ها و تجار روی هم مانده است و هر سال هم بر تعداد آنها افزوده می شود.

رئیس اتحادیه فرش دستباف استان با اشاره به اینکه در حال حاضر۱۶۰ هزار مترمربع فرش دستباف در استان تولید و ۶۰ درصد آن در نقشه های ریزه ماهی، خشتی و ناینی بافته و به آلمان، امارات متحده عربی، ایتالیا و برخی کشورهای اروپایی صادر می شود ادامه داد: این درحالی است که در سال های ۷۳ تا ۷۸ بیش از ۹۶ درصد فرش تولیدی استان به کشورهای اروپایی صادر می شد.

وی بیان کرد: هر سال بیش از ۳۰ تا ۳۵ درصد فرش تولیدی استان روی دست بافنده می ماند یعنی در ۲ تا سه سال به اندازه تولیدات یک سال، فرش بافته شده انبار می شود.

کامیابی مسک با بیان اینکه تحریم کشورهای اروپایی در کاهش ارزآوری فرش استان بسیار تاثیرگذار بوده و باعث شده که فرش سایر کشورهای منطقه جایگزین فرش کشورمان در بازارهای جهانی شود افزود: در زمان حاضر تولید فرش استان مازاد بر تقاضای بازارهای خارجی و داخلی است که این موضوع باعث رکود آن شده است.

وی برای عبور از رکود فرش دستباف پیشنهاد داد که دولت بازارهای خارجی جدیدی را برای عرضه فرش دستباف شناسایی کند تا فروش فرش استان رونق پیدا کند چرا که امروز به واسطه خشکسالی  اخیر در استان می توان گفت، تنها منبع درآمد بسیاری از روستاییان همین بافت فرش است و حمایت جدی مسئولان تنها امیدشان برای امرار و معاش در این صنعت است.

ایجاد مرکز تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب به قیمت تمام شده، برپایی نمایشگاه دایمی فرش دستباف، ایجاد مجتمع تولید سفارش پذیر فرش دستباف و راه اندازی آموزشگاه جامع فرش دستباف در استان از جمله طرح هایی است که ۱۴ سال قبل برای رونق فرش دستباف خراسان جنوبی مصوب شده و هنوز اجرایی نشده است.

کارشناسان فرش بر این باورند اجرای طرح های مذکور در کنار توجه جدی به بازاریابی در سطوح ملی و بین الملی با اختصاص اعتبار از سوی دولت می تواند بازار فرش استان را از رکود خارج کند.

دستباف هایی که روی دست می ماند

یکی از بافندگان فرش در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از بیرجند ؛  گفت: به فروش نرفتن فرش هایم در چند سال گذشته باعث بی انگیزه شدنم در تولید فرش شده و هر ساله وضعیت خرید و فروش فرش بدتر از سال های قبل می شود، در مجموع بازار فروش فرش کساد است و معامله ای انجام نمی شود.

محمدزاده افزود: در بیشتر روستاهای منطقه به خصوص در شهر قهستان تولیدات بافندگان روی هم انبار شده و هر سال هم بر تعداد آن افزوده می شود و هیچ فردی حتی دلالان هم به سراغ خرید فرش نمی آیند.

وی بیان کرد: از چند سال گذشته به دلیل به فروش نرفتن فرش، تعدادی زیادی از بافندگان ماهر منطقه دست از کار کشده اند و دیگر دار قالی برپا نمی کنند، همچنین تعدادی زیادی از کارگاه های دسته جمعی تولید فرش دستباف نیز بسته شده است.

این بافنده فرش خراسان جنوبی ادامه داد: این در حالی است که در صورت رونق مجدد فرش دستباف، باز هم بافندگان دارهای قالی را دوباره برپا خواهند کرد و همانند سالیان قبل از این محل درآمدزایی خواهند داشت.

محمدزاده اظهار داشت: در همین بازار رکود فرش دولت برای تولید فرش دستباف به بافندگان تسهیلات ارائه می دهد و این در حالی است که ارائه تسهیلات به دلیل فقدان فروش تولیدات بافندگان تنها به رکود بازار و انبار شدن بیشتر فرش ها کمک می کند.

وی گفت: مشکلی اصلی بافندگان رکود بازار است که باید دولت بیش از گذشته با بازاریابی و خرید تضمینی از بافندگان حمایت کند تا امید آنان برای تولید فرش افزایش یابد.

بنابراین با توجه به فرازو نشیب های بازار فرش، می توان گفت، فرش دستباف علاوه بر هنری مستقل، در تاروپود اقتصاد جامعه نیز نقش بسزا و مهمی ایفا کرده و با تحولات بسیار جدی و شگرف با بُعدهای بسیار وسیع خصوصا از لحاظ کیفی و کمی در تنوع رنگ ها، اندازه و طرح ها روبرو شده ، اما در سبک های نو و مختلف حیران مانده است از اینرو برای جلوگیری و سردرگمی و کم رنگ شدن ارزش فرش دستباف می طلبد که کارشناسی ها و تدبیرهای کارگشایی انجام شود.