افزایش ۱۰۰ درصدی اعتبارات آبخیزداری خیزآبخیزداری برای نجات استان

اوضاع اعتباری خوب است امسال اعتبارات آبخیزداری ۱۰۰ درصد بیشتر شده است  البته قول هایی نیز از طرف مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در باره اعتبارات تنش آبی داده شده اما باید دید، وعده های اعتباری چند درصد تخصیص خواهد داشت. در حالی که همه می دانند فرمول نجات استان در دست آبخیزداری است. استان خراسان جنوبی با مساحت ۱۵۰۸۰۰ کیلومتر مربع  دومین استان پهناور کشور به شمار می آید اما در ۲۰ سال اخیر دستخوش هجمه های محیط زیستی شده است از خشکسالی های بی رحم تا رشد آفات که هر کدام قصه مفصل است، اما تغییر اقلیم که سمت و نوع باران ها را تغییر داده دغدغه ایست که مسئولان منابع طبیعی استان را بر این داشته است که به جای فریاد وا عطشا بگویند وا مساعدتا و حالا در بودجه ۹۷ اعتبارات آبخیزداری استان ۱۰۰ درصد بیشتر شده است. البته زخم تخصیص ها هنوز عفونی است. بهره برداری بی رویه انسان از منابع طبیعی و بر هم زدن تعادل زیست بوم ها جهان را با چالش های متعددی مواجه کرده است. فرسایش خاک از جمله نگرانی های عمده زیست محیطی قرن حاضر است . آمار نشان می دهد فرسایش خاک در ایران چند برابر متوسط جهانی است، اکنون میزان سالانه فرسایش خاک در جهان ۷۵ میلیارد تن است که سهم ایران از آن بیش از دو میلیارد تن و حدود سه برابر فرسایش خاک در آسیا گزارش شده است. علاوه بر این آمار میزان فرسایش خاک در مناطق شمال ایران نیز ۱۵ تا ۲۵ میلیون تن در سال است درحالی که میزان سرانه جنگل در ایران دو دهم هکتار و در جهان ۸ دهم هکتار است، این روند فرسایش به دلایل مختلفی ایجاد شده و رشد می کند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی عمده ترین دلایل فرسایش شدید خاک در ایران را از بین رفتن پوشش گیاهی دانسته و می گوید: کشت بر روی اراضی شیبدار، تغییر گسترده کاربری اراضی، بیابان زایی و میزان بارندگی بسیار ناچیز در سال و همچنین فرسایش بادی می تواند از مهم ترین عوامل در این زمینه باشد در حالی که وجود پوشش گیاهی می تواند ۴۰ برابر در جذب آب کمک کند.مهندس علیرضا نصر آبادی می افزاید: فرسایش خاک به معنی جابه جایی لایه های سطحی خاک به وسیله آب، باد، حیوانات و نیروی ثقل زمین است که به آن فرسایش غیرطبیعی خاک می گویند و به نوبه خود خطرناک نیست، اما نگرانی امروز این است که بر اثر فعالیت هایی نظیر چرای بی رویه دام، شخم زدن نامناسب زمین، قطع درختان و تبدیل اراضی جنگلی به زمین های کشاورزی و بهره برداری از معادن و پروژه های عمرانی زنگ خطر نابودی خاک و به دنبال آن فرسایش به صدا درآمده است.
وی ضعف پوشش گیاهی و بادهای موسمی را از جمله عواملی عنوان می کند که فرسایش را شدیدتر می کند. علاوه بر این کاهش و تغییر رژیم  بارندگی به سمت باران های کوتاه و رگباری به رشد این پدیده در استان دامن زده است. وی ادامه می دهد: فعالیت در دیم زار های کم بازده و شخم و شیار زمین با هر بارندگی کم توسط کشاورزان نیز نه تنها کارکرد مثبتی برای کاهش تأثیرات این پدیده ندارد، بلکه به سرعت فرسایش کمک می کند.نصرآبادی تأکید می کند: با وجود آمار تکان دهنده از تخریب و فرسایش خاک در ایران که چندین برابر میانگین جهانی است، لایحه جامع خاک بعد از چند سال هنوز به تصویب مجلس نرسیده است که نیاز است این لایحه هرچه زودتر تصویب و به دولت ابلاغ شود.
فرسایش فوق بحرانی
وی فرسایش خاکی متوسط جهان را ۶ تن در هکتار در سال و در ایران ۱۲ تن در هکتار در سال عنوان می کند و درباره این آمار در خراسان جنوبی می گوید: این فرسایش در استان خراسان جنوبی ۱۴ تن در هکتار در سال است که در نوع خود باید گفت جزو استان های فوق بحرانی در این زمینه هستیم. وی با اشاره به روند رو به رشد این مشکل در استان می افزاید: فرسایش خاک سبب بروز مشکلاتی از جمله از بین رفتن خاک حاصلخیز کشاورزی، افزایش رسوب وارد به مخازن سدها و کاهش عمر مفید آن ها و تحمیل هزینه های گزاف لای روبی سدها و کاهش کیفیت آب رودخانه می شود.مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری با اشاره به خسارت های فرسایش خاک توضیح می دهد: فرسایش چندین خسارت به دنبال دارد از جمله باعث از دست رفتن خاک و تضعیف آن و کاهش در تولید محصول و نفوذ نکردن آب به خاک می شود یعنی به جای این که آب به داخل خاک نفوذ و تولید محصول کند، به سیل تبدیل می شود.
فرسایش در خراسان جنوبی بیشتر است
مهندس نصرآبادی یادآور می شود: وزارت کشاورزی آمریکا بررسی هایی در سال ۲۰۱۱ انجام داده و به این نتیجه رسیده که به ازای هر تن فرسایش خاک ۲۸ دلار خسارت وارد می شود، با توجه به شرایط آب و هوایی  فرسایش خاک در ایران بیشتر و در مناطق کویری و خشک چون خراسان جنوبی بیشتر از آمار کشوری است. وی با اشاره به عواملی که فرسایش خاک را افزایش می دهد، عوامل انسانی و طبیعی را دو دلیل عمده برشمره و می گوید: متأسفانه در سال های  اخیر عوامل انسانی پررنگ شده است.به گفته وی ایران از فرسایش خاک سالانه معادل ۱۴ درصد درآمد ناخالص ملی خسارت می بیند که نیاز است به بحث آبخیزداری توجه جدی شود و اعتبارات افزایش یابد.وی رشد اعتبارات آبخیزداری را در مقطعی رضایتمند دانسته اما آنچه دست استان را از تخصیص ها گرفته در مقابل معضلی که استان با آن دست و پنجره نرم می کند کافی نبوده است.وی با این توصیف که اعتبارات تخصیص یافته به گرد فرسایش خاک نمی رسد می گوید: با توجه به این که سرجمع اعتبارات طرح ملی منابع طبیعی استان در حوزه سدها و … برای کاهش اثرات این پدیده در استان هزینه می شود، اما اعتبارات حوزه آبخیزداری از سال ۸۳ تا پایان سال ۹۳ فقط ۴۴ میلیارد تومان بوده است که نسبت به سطح مورد نیاز بسیار رقم کمی است.مهندس نصرآبادی اعتبارات مصوب آبخیزداری استان را از سال ۹۲ تا ۹۶ بیش از ۳۴ میلیارد تومان عنوان می کند این درحالی است که از این مبلغ تا پایان سال گذشته فقط اندکی بیش از ۱۰ میلیارد تومان تخصیص یافته است. هر چند بین این آمار در بین مسئولان آبخیزداری و آب منطقه ای یک سری اختلاف نظرهایی است اما گفته می شود آب های روان و سیلاب هایی که در استان به دلیل نبود طرح های آبخیزداری از دسترس خارج می شود به طور متوسط به  ۷۰۰ میلیون متر مکعب می رسد و طبق برنامه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری که در سال ۹۴ ارائه شد باید در ۷ و نیم میلیون هکتار از مساحت استان طرح های آبخیزداری اجرا شود، اما به دلایلی که ذکر شد تاکنون فقط یک میلیون هکتار طرح آبخیزداری اجرا شده است.
افزایش اعتبارات آبخیزداری
در بحبوحه کمبود اعتبارات اما انگار قرار است سال جدید حداقل به اسم برای آبخیزداری کشور بخیر باشد چرا که گفته می شود در بودجه ۹۷ تصمیمات خوبی برای این حوزه گرفته شده است. رئیس سازمان جهادکشاورزی خراسان جنوبی در این باره می گوید: اعتبارات استان در این حوزه رشد ۱۰۰ درصدی داشته است و می توان گفت باید بر اساس این اعتبارات بخش زیادی از طرح های آبخیزداری را امسال اجرایی کرد. مهندس ولی پور مطلق در پاسخ به اینکه مصوبات خوب است اما تخصیص ها لنگ می زند، می خواهد که خوش بین باشیم و خوشحال از اینکه امسال قرار است در آبخیزداری خیزش باشد.
اعتبارات تنش
البته مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور درباره اعتبارات ویژه به استان خبرهای خوبی دارد به شرط سهم خواهی مداوم مدیران استان قرار است اعتبارات خوبی از محل اعتبارات تنش آبی به خراسان جنوبی اختصاص یابد. مهندس جانباز به خبرنگار ما گفت: به هیئت دولت پیشنهاد شده است برای استان هایی که از بارندگی های امسال سهم کمتری نصیبشان شده است، اعتبار بیشتری اختصاص یابد که در این لیست استان خراسان جنوبی نیز قرار دارد.  هرچند خبرهای اعتاری خوب است اما باید دید میزان تخصیص ها نیز به همین خوبی خواهد بود تا آبخیزداری استان با ندای ۱۰۰ برابری اعتباراتش کمی جان بی رمق استان را زنده کند؟