عقد موقت، یکی از عقود مطروحه در قانون مدنی، مشروط به شرایط ویژه در فصل ششم به صورت مختصر به مقدمات این عقد با مواد ۱۰۷۵، ۱۰۷۶، ۱۰۷۷ ورود و سپس در مواد ۱۰۹۵، ۱۰۹۶، ۱۰۹۷، ۱۰۹۸ به بررسی شرایط بطلان و بذل نکاح در عقد مزبور می‌پردازد.

 

فاطمه نوری

 

 

مُتعِه یا نکاح مُنقَطِع یا ازدواج موقت که به صیغه نیز معروف است، نوعی از ازدواجدر مذهب شیعه است که در آن عقد ازدواج برای مدت معین و محدودی با مهریه ای معلوم، بین زن و مرد بسته می‌شود و با پایان آن رابطهٔ زوجیت خودبه‌خود منقضی می‌شود. در میان مسلمانان در مورد جواز این ازدواج اختلاف نظر است. اهل سنت، اباضیهو زیدیان آن را حرام و شیعیان امامی آن را مشروع و صحیح می‌دانند. برخی در تعریف متعه را ازدواج نمی‌دانند و معتقدند در شریعت اسلام ازدواج دو نوع تعریف نشده است. متعه یعنی تمتع، درحالی‌که هدف از ازدواج، تشکیل خانواده است. همچنین ادعا شده در برخی احکام و روایات شیعه این امر دارای اجر و ثواب میباشد.

 

متعه در قوانین ایران به پیروی از فقه امامیه به رسمیت شناخته شده است، اما در کشورهای اسلامیِ دیگر و کشورهای غربی چنین نهادی وجود ندارد.

 

دو رکن اساسی برای صحت عقد ازدواج موقت وجود دارد که باید در زمان انعقاد عقد مورد توجه قرار گیرد:

 

١) تعیین مدت: در این خصوص مقنن در ماده ۱۰۷۶ ق.م مقرر داشته است «مدت نکاح منقطع باید کاملاً معین شود» در صورتی که در عقد نکاح مدت تعیین نشود چون «ذکر مدت امری علاوه است و مادامی که به اثبات نرسد نکاح بدون مدت (دائم) تلقی خواهد شد بنابراین در زمان بروز اختلاف و مرافعه بار اثبات به عهده کسی است که مدعی امر زائد تعیین مدت است»

 

 

٢) تعیین مهریه: ماده ۱۰۷۷ قانون مدنی احکام راجع مهر را به فصل مربوطه ارجاع داده است با بررسی این موضوع در فصل هفتم قانون مدنی در می یابیم که اگر در ازدواج موقت مهر تعیین نشود از موجبات بطلان عقد نکاح موقت می باشد و اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد زن مستحق مهریه نیست و اگر گرفته باشد شوهر می تواند آن را مسترد نماید البته در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی مستحق مهر المثل خواهد بود.

ویژگی‌های خاص ازدواج موقت

 

۱٫عدم حق ارث برای زوجین: در عقد موقت با وجود فوت هر یکی از طرفین در مدت ازدواج طرف دیگر از آن ارث نمی برد چرا که مطابق ماده ۹۴۰ قانون مدنی صرفاً زوجین با زوجیت دائم و در صورت عدم وجود موانع ارث از یکدیگر ارث می برند بنابراین باتکیه بر مفهوم مخالف ماده می‌توان گفت که حق ارث برای زوجین نکاح موقت وجود ندارد.

 

عدم وجوب نفقه: در صورتی که زنی به عقد موقت مردی در آید و به زبان عامیانه صیغه وی گردد نفقه به وی تعلق نمی گیرد مگر اینکه آنان توافق به پرداخت نفقه کرده باشد همانطوری که ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی به این موضوع تصریح دارد بدین صورت که «در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد، مگر اینکه شرط شده یا آن که عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.»

۳٫عدم نیاز به صدور حکم گواهی عدم سازش: در ازدواج موقت طلاق مفهوم ندارد به صرف اتمام مدت یا بذل آن از سوی زوج، رابطه زوجین از هم گسیخته و نیازی به مراجعه به مراجع قضایی یا انجام تشریفات خاص نیست.