دورهمی پیشکسوتان ورزش در آیینی به قدمت تاریخ «نان و نمک» درگود زورخانه

از همان ابتدا با صلوات آغاز می شود، صدای ضرب مرشد مرا به داستان های کودکانه می برد زمانی که در فیلم ها چنین مراسمی را می دیدم و مردان داخل گود را که چه زیبا شور ورزش را به نمایش می گذاشتند و مردم کوچه بازار چه احترامی برای آنها قائل بودند.
حالا اینجا در گود زورخانه امیر عرب آیینی زنده می شود که فقط از آن نامی مانده بود. مرشدهای جوانی شروع به خواندن و ضرب می کنند و چه نغمه های زیبایی که خوانده و نواخته می شود و آهنگ های آن دلت را آرام می بخشد ، حرکات زیبای جوانان و نوجوانان داخل گود که با کلمه رخصت وارد و از آن خارج می شوند چه دیدنی است ذکر صلوات فضا را پر کرده است. سال ها است که دیگر نامی از سنت های کهن باستانی و زورخانه ای نیست. گویا آن مرام روحانی و معنوی این رشته در همان گذشته ها مانده است و فقط تعدادی از افراد هستند که تمام تلاش خود را برای زنده نگاه داشتن این سنت ها انجام می دهند. یکی از این سنت های کهن «آیین نان و نمک» است. سالیان طولانی از منسوخ شدن آن می گذرد و شاید افراد معدودی باشند. شامگاه پنج شنبه شب بود که این سنت دیرین و پسندیده در زورخانه امیرعرب احیا شد و حدود ۵۰ عضو جوان و نوجوان زورخانه با قرائت سوگندنامه در پیشگاه قرآن کریم با اجرای این آیین و دریافت بازوبند جوانمردی به حلقه فتیان و جوانمردان وارد شدند.
سنت فراموش شده
رئیس هیئت ورزش های پهلوانی و زورخانه ای استان در این باره می گوید: آیین نان و نمک، سنت حسنه ای است که متأسفانه فراموش شده است و ما در تلاش هستیم که با برگزاری آن نوعی تشویق و تعهد برای آینده سازان این مرز و بوم ایجاد کنیم. «قمری» اضافه می کند که این سنت حتی در قبل از اسلام هم رواج داشته است. وی توضیح می دهد: جوانمردان و پهلوانان زمانی که به یک بلوغ فکری، معنوی و پهلوانی می رسیدند، پیشکسوتان زورخانه کمر او را می بستند و به آنها کمربسته های مولا علی هم می گفتند چراکه آنها را در تمام موارد سرآمد می دانستند. او ادامه می دهد: در این آیین پهلوان از دست پیشکسوت خود نان آغشته به آب نمک را می خورده و سوگند یاد می کرده است که به تمام آیین های جوانمردی متعهد باشد و اینگونه آن شخص به جرگه فتیان و جوانمردان وارد می شد. «قمری» تأکید می کند که پهلوان بعد از این سوگند تا پایان عمر خود باید بر عهد خود وفادار می بود واگر عهد خود را زیرپا می گذاشت گویا عهد با خدای خود را می شکسته است.
تنها موزه پهلوانی کشور
درحاشیه این مراسم سری به موزه پهلوانی خراسان جنوبی می زنیم و با پیشکسوتان این رشته گفت و گو می کنیم. در ابتدا رئیس هیئت ورزش های پهلوانی و زورخانه ای استان که از بنیان گذاران این موزه است درباره موزه توضیح می دهد که قدیمی ترین زورخانه است . «در سال های گذشته هر محله ای یک زورخانه داشته که این هم در محله لب بند بوده و متأسفانه از سال های ۲۸ تا ۵۲ به علت نامعلومی در آن بسته می شود». «قمری» اضافه می کند: پدر من در سال ۵۳ با هزینه شخصی این زورخانه را دوباره بازسازی و مرمت کرد و از سال ۵۳ تا ۷۹ علاقه مندان در این مکان ورزش می کردند. در سال ۸۰ با افتتاح زورخانه جدید اینجا را به موزه پهلوانی تبدیل کردیم که دارای حدود ۱۵۰ قطعه عکس قدیمی و اشیاء و ادوات قدیمی این رشته می شود ، اکنون به ثبت ملی رسیده و تنها موزه پهلوانی کشور به حساب می آید.
جایگاه ورزش زورخانه ای
«شاعرزاده» از پیشکسوتان ورزش پهلوانی و زورخانه ای که خود نیز یک زورخانه دارد و این هنر را گسترش می دهد، می گوید: این موزه زمانی زورخانه ای بود که ما در آن فعالیت می کردیم و کار خود را از این جا شروع کردیم و خوشحالم که اکنون توانسته ایم جایگاه مناسبی در سطح ملی داشته باشیم. وی تأکید می کند: فرهنگ و اصالت ورزش زورخانه ریشه گرفته از جایگاه اجتماعی است و این فرهنگ زورخانه ای یک ایدئولوژی می باشد که سنت های زیادی داشته است و یکی از آن ها هم همین نان و نمک می باشد. او ادامه می دهد: این آیین سوگند و عهدنامه ای است که ورزشکار را پایبند به این فرهنگ و آداب زورخانه ای می کند که نه تنها در گود به آن پایبند باشد بلکه آن را در جامعه نیز عملیاتی کند و با احیای این سنت و اجرای آن کسانی که از آن اطلاع نداشتند خوشبختانه آشنا شدند.
قداست بالای پهلوانان
یکی دیگر از پیشکسوتان این رشته که اتفاقا کرمانشاهی است، می گوید: در گذشته پهلوانان از قداست خیلی بالایی برخوردار بودند و خیلی از واسطه گری ها در مشکلات زناشویی و جرائم و … توسط این افراد برطرف می شد. «ظُهَر» تصریح می کند: امیدواریم دوباره بتوانیم جایگاه این رشته ورزشی را به این مرحله معنوی در جامعه برسانیم تا بتوان از خیلی معضلات اجتماعی جلوگیری کرد.
۲۵ سال روی سکوی قهرمانی
پیشکسوت دیگر ورزش زورخانه ای و پهلوانی که بازپرس دادگستری بیرجند است، تأکید می کند: خوشبختانه ۲۵ سال است که تیم پهلوانی بیرجند بر سکوی قهرمانی کشوری ایستاده است و حتی خیلی از تکنیک ها و حرکات به نام خراسان جنوبی ثبت شده است. «قلاسی نژاد» درباره کارهای نیکی که پهلوانان این رشته انجام می دهند هم می گوید: افرادی که به استغنای مالی و معنوی در این رشته دست می یابند همواره سردمدار کارهای نیک هستند که یکی از آنها جشن گلریزان برای دانش آموزان است و هرساله برگزار می شود و به مستضعفان هم کمک های مالی می کنند.
ورزش که کمرنگ تر شد
یکی از مربیان این رشته و نیز کشتی گیران پیشکسوت استان هم می گوید: این ورزش نوعی ورزش عارفانه بود و پهلوانان بدون وضو وارد این فضا نمی شدند. «نارمنجی» تصریح می کند که متأسفانه در ۴ دهه اخیر هر چه که می گذرد این ورزش کمرنگ تر می شود و دیگر آن حال و هوای عارفانه و روحانی و معنوی در آن کمتر دیده می شود. اما با این وجود خراسان جنوبی از نظر ورزش زورخانه ای حرف اول را می زند و حتی در استان های بزرگ هم این تعداد از زورخانه وجود ندارد.