از اصرار بیمار به پزشک تا تجویز بی رویه سی تی و عکسبرداری خطر مرموز پرتوها

صاحب نظران ایران را بزرگ‌ ترین مصرف‌کننده فیلم رادیولوژی در جهان و رکورد دار در تجویز سی تی اسکن، آزمایشات و دارو می ‌دانند تا آنجاکه مسئولان سازمان بیمه سلامت بارها اعلام کرده اند که بسیاری از مراجعه های بیماران به آزمایشگاهها، مراکز رادیولوژی، سی تی اسکن و ام آر آی غیرضروری است. سوالی که ایجاد می شود این است که چه عواملی باعث شده آمار ارجاعات به سی تی اسکن، ام آر آی، رادیولوژی و … با وجود خطرات اثبات شده پرتوها بالا باشد ؟
یک متخصص رادیولوژی فلوشیپ اینترونشن در بیرجند نیز در گفت وگو با خبرنگار ما گفت: متأسفانه در جامعه ما اینگونه جا افتاده که هر چقدر درمان ها پر هزینه تر باشد هم پزشک باسوادتر است و هم اثرات درمانی بهتری خواهد داشت.
دکتر مهیار محمدی فرد افزود: بطور مثال اگر بیماری مبتلا به کمردرد باشد و پزشک تشخیص دهد که با مسکن این مشکل رفع می شود بیمار این را نمی پذیرد و به گرفتن سی تی اسکن اصرار می کند که اگر پزشک این مساله را نپذیرد بیمار به پزشکان متعددی مراجعه می کند تا به خواسته خودش برسد.
وی با بیان اینکه درخواست القایی بیمار به پزشک زیاد به چشم می خورد، ادامه داد: ۹۰ درصد یک کمر درد ساده اگر معاینه دقیقی صورت گرفته باشد نیاز به روش درمانی خاصی ندارد و پزشک مسکن تجویز می کند و بعد از ۶ هفته دوباره از بیمار می خواهد که مراجعه کند اما بیمار به این تشخیص اعتراض و به گرفتن سی تی اسکن اصرار می کند.
پزشکان برای نوشتن شرح حال بیمار وقت نمی گذارند
وی به یک دلیل دیگر افزایش بی رویه استفاده از تجهیزات دارای اشعه X اشاره کرد و بیان داشت: برخی از پزشکان بدلیل شلوغی مطب برای نوشتن شرح حال بیمار وقت نمی گذارند و یا اینکه مهارت لازم را ندارند بنابراین شاهد افزایش بی رویه ارجاع به سونوگرافی و یا سی تی اسکن هستیم. وی با بیان اینکه پزشکان برای دفاع از خودشان در مقابل شکایات بیماران هم گاها نسبت به ارجاع بیمار به پرتودرمانی ها اقدام می کنند، گفت: این درحالی است که ثبت مدارک و اطلاعات بیمار بهترین راه می باشد که باید مورد توجه قرار گیرد .
درخواست برای دستگاه های دارای اشعه x بالا است
وی افزود: متأسفانه در کشور ما درخواست ها برای استفاده از دستگاه های دارای اشعه X بسیار زیاد است که اگر طبق استاندارد عمل کنیم ۲۵ درصد این ارجاعات حذف خواهد شد.
این متخصص رادیولوژی با اشاره به اینکه در اوایل کشف اشعه X ضرر و زیان آن مشخص نبوده، ادامه داد: بعد از گذشت مدت زمانی مشخص شد که این اشعه اثرات مخربی بر بدن دارد مانند ابتلا به سرطان خون و یا اثرات مخرب بر اسپرم و تخمک که به مرور با پیشرفت علم و تکنولوژی این اثرات هم کاهش یافته است .
اثبات خطر اشعه ها و پرتوها
محمدی فرد با بیان اینکه مضرات اشعه X ثابت شده است ، ادامه داد : گاهی پدر و مادری که فرزندشان از تاب افتاده به رغم اینکه پزشک بعد از انجام معاینات دلیلی بر گرفتن سی تی اسکن نمی بیند اصرار می کنند که این اتفاق بیفتد درحالی که ممکن است علائم بعد از ۲۴ ساعت ظاهر شود و این به ضرر بیمار باشد.
وی با تأکید بر اینکه طرح نوشتن اطلاعات و وضع حال بیمار در کشور باید اجرایی شود، گفت: در مورد ارجاع زن باردار به سونوگرافی در طول دوره بارداری نیازی به مراجعه بیش از ۴ الی ۵ مورد نیست و هر چند که هنوز اثرات بد سونو کشف نشده ولی این دلیل نمی شود که استفاده بی رویه از این دستگاه داشته باشیم.
حذف هزینه های بی مورد از بخش درمان
وی به مدیریت بودجه در کشور اشاره کرد و با بیان اینکه هزینه های بی مورد درمان را می توان در بخش مهم تری استفاده کرد، افزود: وزارتخانه، کار را شروع کرده و اقداماتی برای اجرای سیستم ثبت الکترونیک بیمار در حال انجام است البته جا افتادن این روش نیاز به فرهنگ سازی از سوی رسانه ها دارد.
وی اثرات تصویربرداری های بی مورد را در کودکان بسیار بیشتر از سایر افراد دانست و ادامه داد: بر اساس مدت زمان تابش و تنظیم میزان اشعه اثرات آن متفاوت می باشد.
راه های کاهش خطرات اشعه x
مسئول سی تی اسکن بیمارستان رازی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی بیرجند هم به امروز خراسان جنوبی گفت : در مضر بودن پرتوها و اشعه ها شکی وجود ندارد ، با این وجود در قبال فوایدی که استفاده از اشعه x دارد این اثرات مضر قابل چشم پوشی است .
مهندس توکلی با بیان اینکه استفاده از اشعه x به امر تشخیص و درمان بیمار کمک شایان توجهی می کند، افزود: بطور مثال اگر بیماری دچار ضربه مغزی شده باشد خطر جانی او را تهدید می کند که گرفتن سی تی اسکن برای او بسیار مؤثر و نجات بخش خواهد بود بنابراین مضرات اشعه در اینگونه موارد قابل چشم پوشی است.
وی با تأکید بر اینکه راه هایی برای کاهش اثرات اشعه x در دستور کار قرار دارد ، ادامه داد: آموزش کارکنان و کسانیکه با دستگاه هایی مانند سی تی اسکن ، رادیولوژی، ماما گرافی و MRI که دارای اشعه X هستند سروکار دارند و رعایت دستورالعمل ها و استانداردهایی که روز به روز هم تکمیل تر می شود دو روشی هستند که اثرات اشعه را تا حدود زیادی کاهش می دهند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر به روزترین تجهیزات پزشکی وارد کشور می شود، گفت: اکنون استانداردهای لازم برای کاهش اثرات اشعه X در تجهیزات پزشکی رعایت می شود و پزشکان هم با توجه به اینکه به اثرات اشعه آگاهند معمولا رعایت کرده و از ارجاعات بی مورد بیماران به اینگونه دستگاه ها پرهیز می کنند.