در گفت و گو با عضو هیئت مدیره نظام مهندسی معدن مطرح شد: ناگفته ها از نیکل بی نظیر تا طلای ناب استان

از ۶۰ نوع مواد معدنی مکشوفه، ۵۰ نوع آن در خراسان جنوبی است، علاوه بر این در یک آمارگیری کلی که از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان منتشر شده است گفته می شود حدود ۲۰ درصد ذخایر معدنی کشور در خراسان جنوبی قرار دارد. و البته به لحاظ رتبه بندی نیز با الحاق شهرستان طبس به رتبه هشتم کشور ارتقا یافته ایم. حال خراسان جنوبی با داشتن گروه معدن در دانشگاه بیرجند که استان را از نظر نیروی تحصیل کرده، کارآمد و متخصص در این بخش بسیار غنی کرده است و می تواند تاثیر شگرفی بر بهره وری و استفاده بهینه از منابع بگذارد، هنوز نتوانسته از گنجینه رنگارنگی که در دلش دارد در شرایط بی رنگی زمین بر اثر خشکسالی ها نهایت استفاده را ببرد!!!
این پرونده باز شده است تا ابتدا دارایی هایمان را در معادن استان بشناسیم و سپس راهکارها و موانع پیش رو را برسی کنیم. با توجه به اهمیت دارایی های استان با دکتر محمد شیوا عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند که سابقه ۱۰ ساله در نظام مهندسی معدن را داراست به گفت و گو نشستیم که در ادامه مشروح این گفت و گو را خواهید خواند:
*مهمترین ذخایری که در حال حاضر در استان وجود دارند چیست؟
کانسارهای فلزی زیادی در استان وجود دارد که مهمترین آنها مس است و سابقه استخراج آن حتی به ۷۰ سال نیز می رسد. کانسار مس در مناطق زیادی از استان یافت می شود به عنوان مثال کانسارهای مس چاه شلغمی که یک پتانسیل معدنی بسیار عالی برای استان به شمار می آید. استان به لحاظ دارا بودن کانسارهای مس غنی است و مناطق دیگری مانند سهل آباد و مناطق نرسیده به ماهیرود نیز می تواند مکان های خوبی برای بررسی و استخراج این ماده معدنی باشد.
*به غیر از مس کانسارهای فلزی دیگری نیز داریم؟
کانسارهای طلا و آهن نقش مهمی در توسعه اقتصادی استان خواهد داشت. برای کانسار آهن که در منطقه بصیران دو گمانه زنی درباره آن مطرح شد اکتشافاتی به عمق ۲۵۰ و ۸۵ متر حفر شده که در یکی از این حفاری ها کانی منیزیت به ضخامت ۱۱ متر و دیگری ۸ متر به طور خالص به دست آوردیم.
یکی دیگر از مهمترین کانسارهای این منطقه نیکل است که در منطقه سربیشه وجود دارد. لازم است تاکید کنم که در ایران کانسار نیکل بسیار نادر است و می توان گفت به جز خراسان جنوبی در جای دیگری وجود ندارد!!!
*در این خصوص حفاری هایی نیز در منطقه انجام شده است؟
برای یافتن کانسار نیکل در منطقه سربیشه با حفر گمانه ها و انجام اکتشافات تفصیلی حدود ۲۰ میلیون تن سنگ معدن نیکل با عیار متوسط ۱٫۲ درصد کشف شده است که مطلعم در وزارت صنعت، معدن و تجارت امور مربوط به صدور گواهینامه کشف دنبال شده است. البته گزارش اکتشافات تهیه شده در همین منطقه نشان می دهد به موازات این ذخیره هنوز هم ذخایر نیکل دیگری وجود دارد.
*به جز نیکل در این حفاری ها ماده معدنی دیگری نیز کشف شده است؟
بله یکی دیگر از محصولات معدنی ذخایر لیتیوم در داخل کانسارهای بنتونیت است که البته این گزارش استخراج توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اعلام شده است. این گزارش حاکی از آن است که ۷۳ کانسار بنتونیت داریم که در یک پروژه تحقیقاتی توسط دانشجویان معدن استان ۳۲ کانسار مورد بررسی قرار گرفت که نتایج تحقیقات به دست آمده نشان داد در ۲ مورد از این ۳۲ مورد لیتیوم وجود دارد.(لیتیوم سبکترین فلز جدول عناصر است که از آلیاژهای آن در صنایع هواپیمایی و ماهواره ای استفاده می شود.) بهتر است بدانید در کشورهای پیشرفته هم اکنون اتصال لیتیوم از سنگ میزبان در دستور کار قرار دارد .
*استان به لحاظ فلز طلا نیز دارایی هایی دارد. این عنصر به چه شکل یافت می شود؟
کانسار طلا به دو صورت اصلی و فرعی در استان دیده می شود. محصول فرعی مانند محصولی است که در معدن مس قلعه زری وجود دارد که علاوه بر مس مقداری طلا نیز دارد اما طلا به عنوان محصول اصلی کانسار هیدر گفته می شود که توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور اخیرا مورد اکتشاف کامل قرار گرفته است که می تواند از ذخایر مهم استان به شمار آید.
در کنار همه این عناصر فلزی که گفته شد سنگ های ساختمانی نیز در این استان از اهمیت بالایی برخوردار است.
یکی از نکات مهم در استخراج سنگ های گرانیت معدن شاهکوه این است که این سنگ ها خاستگاه عناصر استراتژیک مهمی چون قلع و تنگستن می باشند و بهتر است که قبل از مصرف به عنوان سنگ ساختمانی و تزئینی مورد آنالیز قرار گرفته تا از وجود و یا عدم وجود این دو عنصر مهم آگاهی پیدا کنیم.
*مکان های دیگری نیز در استان مورد بررسی قرار گرفته ؟
بله به عنوان مثال در شهرستان نهبندان و نزدیکی دهسلم بررسی هایی شده و کانسار منگنز یافت شده است که متأسفانه تاکنون مورد بهره برداری قرار نگرفته است. این عنصر به عنوان یک ماده نرم کننده در فولاد مورد استفاده می باشد. البته گفته می شود تعداد معادن منگنز در استان بین ۵ تا ۶ کانسار است.
یکی از کانسارهایی که مدت زیادی است در استان مورد بهره برداری است کانسار منیزیت است که سال هاست مورد استفاده قرار می گیرد که برای تولید مواد اولیه آجر نسوز مورد استفاده قرار می گیرد. البته با توجه به پتانسیل های موجود نیاز به اکتشافات بیشتر در سطح استان دارد.
*و نکته آخر
یکی از مهمترین مسائل معدن کاران در خراسان جنوبی مسئله فرآوری مواد معدنی است که می تواند تا حد زیادی به اشتغال زایی کمک کند. البته فرآوری که به شکل کامل انجام شود و برای استان ارزآوری و سود داشته باشد.
نکته مهم دیگر این که استان خراسان جنوبی با داشتن حدود یک درصد جمعیت کشور معادل ۱۰ تا ۱۵ درصد اشتغال معدنی کشور را به عهده دارد ، معادن غنی زغال سنگ طبس یکی از بزرگترین معادن زغال سنگ کشور است که توانسته هزاران نفر را مشغول به کار کند. از این رو تحقیقات بر روی زغال سنگ ها و یا حتی خاکستر زغال سنگ برای یافتن عنصر گالیوم می تواند بسیار ارزشمند باشد . در مجموع استان خراسان جنوبی به علت مسائل کم آبی و عدم موقعیت جغرافیایی برای تشویق سرمایه گذاری تنها راه شکوفایی اقتصادی خود را مدیون اکتشاف، استخراج و فرآوری محصولات معدنی خواهد بود.
حال با تمام این دارایی ها که برخی از آنها هنوز به خوبی شناخته نشده و یا هنوز تعداد زیادی از آنها به استخراج مطلوب نرسیده است در کنار دارایی های انسانی استان باید توسط مسئولان امر مانند پازلی رنگارنگ در کنار هم قرار گیرد تا علاوه بر اشتغال فارغ التحصیلان رشته معدن و گروههای زمین شناسی، رونق اقتصادی استان نیز منور شود.
با توجه به گفته های این مسئول که دغدغه اش دانشجویانی است که در هر ترم در رشته های مرتبط با معدن فارغ التحصیل می شوند نباید این موضوع را ناگفته گذاشت که استخراج مواد معدنی باید طوری باشد که تولید صادراتی داشته باشیم تا به طور واقعی از خام فروشی جلوگیری کنیم. به همین دلیل باید بخش خصوصی را تقویت کنیم در این زمینه باید سازمان های مردمی پای کار بیایند چرا که با تعامل و همکاری می توان با این همه دارایی های ناگفته اتفاقات خوبی را برای بخش معدن رقم زد.