پدر و مادرهایی که کودک دارند با مسئله ترس در آنها آشنا هستند. در این موقعیت ها مؤثرترین عامل در کاهش ترس کودک نوع رفتار والدین است.

راحله فلاح کارشناسی ارشد روانشناسی – بخش خانواده ایرانی تبیان

ترس از تاریکی، ترس از اسباب بازی های مرتفع در شهربازی، ترس از تنهایی، ترس از دکتر و آمپول، ترس از یک سگ بزرگ یا هیولا و بسیاری موارد دیگر جزء ترس های کودکان هستند. برای کودکی که از چیزی می ترسد، نصیحت کردن و گفتن از غیر واقعی بودن ترس فایده ای ندارد. بلکه لازم است اقداماتی انجام بشود.

کودک شما از کی ترسو شد؟

بچه ها ممکن است به دلیل تفاوت های شخصیتی و ارثی بعضی بی باک تر و بعضی دیگر محافظه کارتر به دنیا بیایند اما هیچ کدام ترسو زاییده نمی شوند. پس اولین کاری که در کمک به کودک برای غلبه بر ترسش باید انجام دهید، توجه به علت یا نقطه آغاز ترس های او است. برای مثال به چند مورد از این علت ها اشاره می کنیم:

۱٫ از وقتی سرکار رفتم. ترس نشانه عدم احساس امنیت است. یکی از دلایل ترس در کودکان این است که به دلایل مختلف از احساس امنیتی که قبلاً داشته اند یا انتظار دارند که داشته باشند محروم می شوند. مثلاً وقتی که کودک به دلیل شاغل بودن مادر مجبور می شود ساعاتی را در جایی به جز خانه بگذراند که احساس امنیت خانه را به او نمی دهد.

۲٫ از وقتی پیش دبستانی رفت. ترس از جدایی از والدین یکی از ترس های مهم در بعضی از کودکان است که در موقعیت هایی که مستلزم جدا شدن از آنها به خصوص مادر است بروز می کند.

۳٫ از وقتی به این خانه آمدیم. تغییرات هم می توانند باعث ترس در کودکان شوند. مثلاً رفتن به خانه جدید که کودک هنوز با جاهای مختلف آن آشنایی ندارد می تواند موجب ترس در او بشود.

۴٫ از وقتی فیلم هیولا را دید. یکی از دلایل مهم شکل گیری ترس در کودکان، تجربه غیر مستقیم ترس است برای مثال وقتی که او چیزی ترسناک را در فیلم ببیند یا متوجه ترس خود شما از پدیده ای بشود شروع می کند به ترسیدن.

۵٫ از وقتی تصادف کردیم. بعضی از ترس ها هم به دلیل تجربیات واقعی به وجود می  آیند مثل تصادف کردن، گم شدن، آُسیب دیدن و همینطور گفته های افراد مورد اعتماد درباره ترسناک بودن دکتر، آمپول و …

از این ترس ها نگران شوید!

همه ترس های کودکان نگران کننده نیستند و اغلب آنها بعد از مدتی فراموش و یا رفع می شوند. برای کمک به شناسایی ترس هایی که باید آنها را در کودک تان جدی بگیرید توجه شما را به چند نکته مهم جلب می کنم:

۱٫ کودک شما چند ساله است؟ بعضی از ترس ها را اکثر بچه ها در سن خاصی تجربه می کنند مثل ترس از تنها خوابیدن در اتاقشان و یا ترس از تاریکی و… اما اگر کودک شما مثلاً در سن شش سالگی هنوز نمی تواند در فاصله ای که شما به نانوایی می روید و برمی گردید در خانه تنها بماند، باید به فکر بیفتید.

۲٫ چند وقت از ترس او می گذرد؟ اکثر ترس های کودکان گذرا هستند و خیلی دوام نمی آورند. پس اگر فرزند شما برای مدتی طولانی با ترس خاصی دست و پنجه نرم می کند، بهتر است یک روانشناس را ملاقات کنید.

۳٫ ترس او چقدر شدید است؟ برای مثال اگر کودک شما از تنها خوابیدن در اتاقش می ترسد و  شما چند دقیقه کنارش بمانید تا به خواب برود، برای او کافی است و می تواند تا صبح آرام می خوابد یا اینکه مرتب بیدار می شود و حضور شما را در اتاقش چک می کند؟

۴٫ ترس او چقدر مزاحم است؟ اگر ترس او طوری است که موجب محروم شدن او از بعضی موقعیت های مفید مانند رفتن به مهد، بازی کردن با اسباب بازی های شهربازی و یا رفتن شما به سرکار می شود باید فکری برای آن بکنید.

با کودک ترسو این طور رفتار کنید

توصیه می کنم چند راهکار زیر را در تعامل با فرزندتان امتحان کنید:

۱٫ او را مجبور به شجاعت نکنید. ترس کودک از نگاه شما افراطی یا غیر منطقی است اما از دید خود او کاملاً به جا و درست است. بنابراین مجبور کردن او به انجام کاری که از آن می ترسد مثلاً قرار دادن او در یک اتاق تاریک، می تواند موجب وارد شدن صدمات روانی بیشتر به او بشود.

۲٫ او را تحقیر و سرزنش نکنید. فرق ترس های بزرگترها با کودکان در اندازه ترس ها است واگرنه همه انسان ها چه بزرگ و چه کوچک ترس هایی را تجربه می کنند. پس به جای سرزنش کردن و تحقیر کردن او با او همدلی کنید و برای مثال به او بگویید که شما هم در کودکی تان از چیزهایی می ترسیدید اما کم کم یاد گرفتید چگونه دیگر از آنها نترسید.

۳٫ به او احساس امنیت بدهید. ترس ناشی از احساس خطر است به همین دلیل در مواقعی که کودکتان احساس ترس می کند، کاری کنید که به او احساس امنیت بدهد. اگر می توانید کنارش باشید و به او اطمینان بدهید که مراقبش هستید و اگر نمی توانید کنارش باشید به او ابزاری برای احساس امنیت بدهید مثلاً یک شی ء کوچک یا یک کلمه به او بدهید تا بتواند هر موقع که ترس به سراغش آمد با استفاده از آن دوباره احساس امنیت کند.

۴٫ عامل ترس را رفع کنید. به خصوص اگر ترس کودک شما از نوع نگران کننده است باید با مراجعه به روانشناس در رفع صحیح علت آن اقدام کنید.

۵٫ صبور باشید. ترس یک دفعه از بین نمی رود بلکه تدریجی کم می شود. تا آن موقع سعه صدر داشته باشید.

۶٫ بازی، قصه و فیلم های مناسب را فراموش نکنید. بچه ها از بازی، تماشای فیلم و شنیدن قصه چیزهای زیادی یاد می گیرند. اگر از آنها به صورت هدفمند استفاده کنید می توانید به کاهش ترس کودکتان کمک بکنید.

۷٫ خودتان شجاع باشید. شما مهمترین الگوی کودکتان هستید، پس اگر از چیزی می ترسید هر چه زودتر بر آن غلبه کنید.