وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
تجارت گیاهان دارویی کم کم به یکی از سودآورترین شاخه‌های اقتصاد کشاورزی تبدیل می‌شود.
براساس پیش‌بینی فائو (سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی) حجم تجارت گیاهان دارویی تا سال ٢٠۵٠ حدود ١٠٠ برابر شده و به پنج هزار میلیارد دلار خواهد رسید. این موضوع در شرایطی رخ می دهد که موضوع درمان بدون عوارض شیمیایی در کشورهای صنعتی جهان به صورت جدی پیگیری می‌شود. براساس اطلاعات مندرج در سند ملی توسعه فناوری گیاهان دارویی درحال حاضر ٧۵درصد بازار فرانسه به داروهای گیاهی اختصاص دارد.
این رقم در کانادا ۵٠ درصد، در استرالیا ۴٨ درصد، در بلژیک ۴٠درصد و در سوییس و آلمان ٧٠درصد است. این در شرایطی است که در ایران تنها ١٠درصد از بازار مصرف در اختیار گیاهان دارویی قرار دارد و درحال حاضر سرانه مصرف داروهای گیاهی در اروپا ٩٠٠ گرم و در آمریکا ٢۵٠٠ گرم است. این موضوع آینده تجارت گیاهان دارویی را به‌زودی متحول خواهد کرد. ازطرف دیگر توســعه صنایــع آرایشــی، بهداشــتی، غذایــی و… در جهــان ســبب افزایــش میــزان تقاضــای مــواد خــام شده اســت و یکــی از دســته های بــزرگ ایــن مــواد خــام، گیاهــان دارویــی و معطــر هســتند و بــر طبــق گزارشــات منابــع معتبــر، در حــدود ۷۰ هــزار گونــه گیاهــی در طــب ســنتی و مکمــل کشــورهای مختلــف جهــان در حــال مصــرف هســتند. در یـک بررسـی کـه توسـط سـازمان بهداشـت جهانـی انجـام شـده اسـت، مشـخص گردیـده کـه حـدود ۸۰ درصـد از جمعیـت کشـورهای در حـال توسـعه به درمانهایـی بـر پایـه طـب گیاهـی اعتمـاد دارنـد. حداقـل ۲۵ درصـد از داروهایـی کـه در دارونامه هـای معتبـر جهـان ذکـر شـده اند، منشـاء گیاهـی دارنـد و در حـال حاضـر ۱۲۱ نـوع مـاده موثـره گیاهـی در صنعـت داروسـازی جهـان مـورد اسـتفاده قــرار میگیــرد. از مجمــوع ۲۵۲ دارویــی کــه بــه عنــوان داروهــای ضــروری و اساسـی توسـط سـازمان بهداشـت جهانـی معرفـی شـده اند، ۱/۱۱ درصـد داروهـای گیاهـی هسـتند و تعـداد قابـل توجهـی نیـز داروهـای سـنتزی هسـتند کـه از مـواد طبیعـی مشـتق شـده اند بنابراین تمامی ایـن آمارهـا بیانگـر افزایـش مصـرف گیاهـان دارویـی و رونـق تجـارت آنهـا اسـت.
جایگاه گیاهان دارویی ایران در جهان
و اما در ایران حدود ٩٠درصد از حجم گیاهان دارویی تولید شده، به صورت خودرو و از طریق مراتع طبیعی به دست می‌آید. کارشناسان می‌گویند از حدود ١٨ اقلیم شناسایی شده در جهان، ١٢ اقلیم در ایران موجود است و بیش از دوهزار و ۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی – بهداشتی هستند، ضمن آنکه یک‌هزار و ۷۲۸ گونه از این گیاهان به عنوان گیاهان بومی ایران شناخته شده و منحصرا در سرزمین ایران رشد می‌کنند و به‌عنوان ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند که این موضوع باعث تنوع قابل توجهی از گونه‌های مختلف گیاهان دارویی شده است. رویش خودرو و بدون دخالت کود شیمیایی، ارزش تجاری گونه‌های بومی ایران را افزایش داده است و تا سال ۷۷ ایران رتبه نخست صادرات گیاهان دارویی در جهان را داشت، اما ماجرا به همین شیوه و سیر ادامه پیدا نکرد و پتانسیل تجاری داروهای گیاهی ایران به سرعت در ورطه سقوط افتاد.
ایران در دهه ۸۰ رتبه پنجم صادرات گیاهان دارویی جهان را به خود اختصاص داده بود، اما در سال‌های اخیر به‌دلیل تشدید تحریم‌ها و بی‌توجهی مسئولان به این گیاهان ارزشمند، ایران به رتبه ٣٢ جهانی سقوط کرده است.
گیاهان دارویی ثروت پنهان درخراسان جنوبی
خراسان جنوبی یکی از قطب های تولید گیاهان دارویی کشور است که محصولات آن به دلیل شرایط جوی و کویری از کیفیت ممتازتری نسبت به دیگر مناطق برخوردار است و بیش از ۱۳۰۰ گونه گیاهی در استان رشد و نمو می کنند بنابراین می طلبد با توجه به دو دهه خشکسالی که بر منطقه حاکم است و کم آب بر بودن کشت گیاهان دارویی و نیاز بازارهای جهانی به این تولیدات ، برنامه ریزی دقیق ترو هدفمند تری برای استفاده از این ظرفیت خدادادی دراستان صورت گیرد تا علاوه بر ایجاد اشتغال به لحاظ اقتصادی نیز برای استان ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند . راه اندازی دهکده گیاهان دارویی در استان توسط جهاد دانشگاهی گامی موثر در راستای رسیدن به این هدف مهم است که انتظار می رود مسئولان استانی از ایجاد چنین مراکز هدفمندی حمایت بیشتری داشته باشند تا بتوان با رونق آنها بر مشکل خشکسالی تا حدودی فائق آمد.
مدیر پروژه دهکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی از پیش بینی اعتبار ۱۰ میلیارد تومانی برای راه اندازی دهکده گیاهان دارویی استان خبر داد و گفت : تاکنون جهاد دانشگاهی برای راه اندازی این دهکده ۲ میلیارد تومان هزینه کرده و امید می رود تا پایان سال ۹۸ شاهد بهره برداری آن باشیم. محسن پویان با بیان اینکه دهکده گیاهان دارویی استان در قالب ۱۴ هکتار و در جاده بیرجند – خوسف نرسیده به محمدیه در دست ساخت است، افزود: برای بهره برداری از این پروژه به حمایت های استانی نیاز داریم که استانداری خراسان جنوبی برای حمایت مالی قول مساعد داده که امید است محقق شود. وی ادامه داد: عملیات اجرایی پروژه عملا از ۵ ماه پیش آغاز شده و تاکنون احداث ساختمان آزمایشگاه در زیربنای ۳۰۰ متری به مرحله سفت کاری رسیده و در یک هکتار از آن درخت عناب کشت شده و تا پایان سال تلاش داریم در یک هکتار دیگر کشت الگویی گیاهان دارویی و در یک هکتار دیگر کشت زرشک و زعفران را داشته باشیم. وی به اهداف اقتصادی اجرای این پروژه اشاره کرد و اذعان داشت: تعاونی های روستایی با هر توان مالی می توانند در اجرای این پروژه همکاری لازم را داشته باشند و ما تلاش داریم برای جلوگیری از خام فروشی هر میزان گیاه دارویی را از روستائیان خریداری کنیم چرا که مراکز فرآوری و بسته بندی در استان پیش بینی شده است. وی با بیان اینکه بسته بندی های گیاهان دارویی و فرآوری های آنها با اخذ نشان ایزو توانایی صادرات به خارج از کشور را دارند، افزود: اشتغالزایی از دیگر اهداف راه اندازی دهکده گیاهان دارویی بوده چرا که بصورت مستقیم و غیر مستقیم ۳۰ نفر شغل ایجاد خواهد کرد .
مدیر پروژه دهکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی از تغییر الگوی کشت در مناطق مختلف استان بعنوان مهم ترین اهداف راه اندازی دهکده یاد کرد و گفت: نتایج اجرای این پروژه در جهاد کشاورزی، منابع طبیعی ، صنایع دارو سازی و فرآوری گیاهان دارویی استفاده خواهد شد. پویان با اشاره به اینکه در بخش تحقیقات دهکده تلاش داریم آموزش ما مبتنی بر آموزش روستائیان در کشت و کار باشد ، اذعان داشت: طی بازدیدی که از یک مزرعه در کشور چین داشتم آنچه برای من جالب به نظر رسید این بود که هیچ دورریزی در مزرعه صورت نمی گرفت و حتی برگ درختان و گیاهان بسته بندی و به کشورهای مختلف فرستاده می شد. وی تصریح کرد: بطور مثال برگ درخت به یا گردو می تواند مصارف زیادی داشته باشد و مورد فراوری قرار گیرد. وی از هدفمندی تحقیقات بعنوان دیگر هدف راه اندازی دهکده یاد کردو افزود: معضلات کاشت ، داشت و برداشت گیاهان دارویی در دهکده مورد ارزیابی قرار می گیرد. وی با تاکید براینکه دهکده گیاهان دارویی پارک تفرجگاهی خواهد بودو می تواند جنبه گردشگری هم داشته باشد، گفت: امسال تلاش داریم حداقل ۴۰ گیاه دارویی در دهکده کاشت داشته باشیم و هم چنین تلاش داریم گیاهانی از خارج کشور که کم آبر هستند جایگزین نمونه های داخلی کنیم. پویان افزود: با برخی از شرکت های خارجی برای تهیه بذر گیاهان کم آب بر رایزنی های لازم صورت گرفته که از جمله می توان به تهیه بذر گیاه تولید ژل صنعتی یا صمغ صنعتی اشاره کرد که می توانند جایگزین تولید چغندر یا پنبه در استان باشند. وی با تاکید بر اینکه این اقدامات در استان کار نویی است ، اذعان داشت: بهترین محققان را در استان در اختیار داریم که از حضورشان بهره گرفته می شود.
