یادداشت امروز/درس شناخت امام زمان (عج) در کلام امام رضا(ع)

امروز خراسان جنوبی – رضا زنگویی
ظهور منجی، قیام عدالت گستر، نجات زمین از بیداد و ولایت صالحان بر آن، تحقق وعده خدا و امامت مستضعفین، و… از مباحثی است که در کلام انبیا و اولیا به دفعات آمده است . همه امامان (ع) هم بشارت ظهور حضرت را داده اند و هم به تبیین ویژگی های آخرین حجت خدا پرداخته اند در این میان اما امام رضا(ع) ویژه تر به این مسئله اهتمام ورزیده است. شاید یکی از دلایل آن این باشد که برخی خود آن حضرت را “صاحب الامر” می دانستند و جواب امام به آنها ، شعاع وجودی و دایره جهانی ماموریت امام زمان(عج) را مشخص می کند؛  وقتی مأمون براساس اهداف پلید خود آن حضرت را به پذیرش ولایت عهدی وادار کرد، بیشتر شیعیان – که از حقیقت این نیرنگ آگاه نبودند – گمان می کردند صاحب الامری که در سخنان پیامبر اکرم صلی ا… علیه وآله وسلم و ائمّه معصومین علیهم السلام به ظهورش مژده داده شده است حضرت رضا علیه السلام می باشند. لذا آن حضرت در مناسبت های مختلف ضمن رفع این شبهه به معرفی و  تبیین شخصیت صاحب الامر علیه السلام همت می کنند چنانکه در گزارش ایوب بن نوح می خوانیم: روزی خدمت علی بن موسی الرضا علیه السلام عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! حالا که همه مردم با شما بیعت کرده اند و سکّه بنام مبارک شما زده شده، امیدوارم آن صاحب الامر شما باشید و بدون اینکه نیازی بجنگ باشد، حکومت به شما منتقل شود.
حضرت در پاسخ فرمودند : “کسی از ما نیست که نامه ها و پرسشها و اموال به طرف او سرازیر شود… مگر اینکه او به شهادت رسد تا وقتی که خداوند مردی را برای این کار برانگیزد، که تولد او علی رغم روشن بودن نسبش، مخفی خواهد بود”.(۱)
با این عبارات، امام به نشانه ها می پردازند و مردم را به نشانه خوانی تعلیم می کنند چه گویا فضای دهه های بعد را پیش چشم دارند که امکان معرفی آشکار صاحب الامر وجود نخواهد داشت پس باید نشانه ها را گفت تا مردمان فردا هم راه را گم نکنند و دیگری نتواند خود را به جای ایشان جا بزند حتی اگر از بیت امامت باشد و خود را تا جایگاه اقامه نماز بر امام عسکری هم برساند. نشانه ها را می دهند تا جعفر کذاب نتواند خود را حقیقت بنامد.جواب ایشان به ریان بن صلت هم روشن کننده راه است که می فرمایند:” من صاحب این امر – ولایت – هستم، ولی آن کسی که زمین را پس از پر شدن از جور و ظلم از عدل و داد پر خواهد ساخت نیستم. با این ضعف بدنی که در من می بینی، چگونه می توانم او باشم؟! در حالی که قائم کسی است که وقتی ظهور نماید، در سنّ پیران ولی در سیمای جوانان خواهد بود. او به قدری نیرومند است که اگر دست مبارکش را به طرف تنومندترین درختان روی زمین دراز کند آن را از ریشه برکَند و اگر در میان کوهها بانگ برآورد، صخره ها فرو ریزند.”(۲) امام همچنان به تعریف و تبیین نشانه ها ادامه می دهند و هم مردم را بر مدار انتظار به حرکت در می آورند و افق های روشن فردا را تبیین می کنند که ستمکاران هرچه بیداد روا دارند، فردایی هست و مردی که داد بستاند این بیداد را و چنان کند که زمین و زمان طعم عدالت را به تمامه بچشد.
این هم پاسخ پر تأمل امام رضا ست به دعبل که؛
“ای دعبل! امام بعداز من پسرم محمّد، و بعد از محمّد پسرش علی، و بعد از علی فرزند او حسن، و بعد از حسن فرزندش، حجّت قائم منتظر خواهد بود، که در دوران غیبتش انتظارش را می کشند و در زمان ظهورش، اطاعتش می نمایند. اگر از عمر دنیا، تنها یک روز باقی مانده باشد همان یک روز را خداوند آن قدر طولانی گرداند تا اینکه او قیام کند و زمین را مالامال از عدل نماید، چنانکه از ظلم پر شده باشد.”(۳) این تعریف البته هم در ارکان ستم و هم در قلب ستمدیدگان ولوله برپا می کند. بیدادگر از ترس فردا و ستمدیده با امید به فردا برنامه های خود را ساز می کنند.
حضرت رضا(ع) در تکریم آخرین حجت خدا کار را تمام می کنند که ؛
” پدر و مادرم به فدای او که همنام جدّم رسول خداست”(۴) و این یعنی عظمت امام و رسالت جهانی شان چه امام معصوم که زبان به تملق نمی گشاید آن هم در این اندازه که معصومی دیگر را فدایی بخواند پس دارند از ماموریت عظیمی خبر می دهند که نتیجه تلاش های همه پیامبران و ائمه را به ثمر خواهد رساند هرچند که” …علیرغم روشن بودن نسب او بر همگان، مخفیانه بدنیا می آید.”(۵) اما آشکارا ستمکاران را بر زمین می کوبد و آشکارا مستضعفین را به امامت زمین می رساند و آشکارا جهان را به سمت زیبایی ها می برد . همان هدفی که اولیا ا… از آدم تا خاتم و تا صاحب الامر در پی آن بودند .
پینوشت: ۱ – غیبت نعمانی، باب ۱۰، ح۹ * ۲ – منتخب الاثر، ص۲۲۱، ح۲  * ۳ – بحار الانوار، ج۵۱، ص۱۵۴ * ۴- بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۵۲ * ۵ – منتخب الاثر، ص۲۸۸