اواخر سال ١٣٧٣ اندیشه ارتقا معیشت و رفاه فرهنگیان به عنوان یک موضوع جدی و یکی از دغدغه های اصلی مسوولان فرهنگی کشور مطرح شد و مسوولان وقت وزارت آموزش و پرورش را بر آن داشت تا با ارایه طرح افزایش قدرت مالی دوران بازنشستگی، در راستای تحقق این هدف مهم تلاش کنند.
در نهایت طرح مذکور در وزارت آموزش و پرورش کامل شد و با تصویب مجلس شورای اسلامی، موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان هفتم خرداد سال ۷۴، در اجرای تبصره ۶٣ قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران با تصویب هیات وزیران، تاسیس و در اداره ثبت شرکت ها ثبت شد.
بر اساس تبصره ۶٣ برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، وزارت آموزش و پرورش موظف شد نسبت به تاسیس صندوق ذخیره فرهنگیان اقدام کند و فرهنگیان نیز می توانستند ماهانه حداکثر مبلغ پنج درصد حقوق و مزایای خود را به حساب صندوق واریز کنند.
دولت موظف شد همه ساله معادل مبلغ فوق را که با این هدف در بودجه سالانه منظور می شود، به صندوق مزبور واریز کند و سهم الشرکه فرهنگیان در هنگام بازنشستگی و از کارافتادگی و یا بازخریدی به فرهنگیان و در صورت فوت به وراث آنها مسترد شود.
هدف از تشکیل موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان به استناد تبصره قانون مربوطه (تبصره ۶٣ قانون برنامه دوم توسعه، ماده ١۴٧ قانون برنامه سوم و ماده ۵٣ برنامه چهارم توسعه کشور) و روح حاکم بر اساسنامه، حمایت و کمک به تامین مالی فرهنگیان به عنوان اصلی ترین ارکان نظام آموزشی کشور پس از خروج از خدمت بود.

** اهداف و سیاست های موسسه مندرج در اساسنامه
در اساسنامه موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان آمده است که این موسسه به عنوان سازمانی اقتصادی با برخورداری از اعتماد روزافزون در میان قشر معلمان کشور و حمایت دولت می کوشد تا با فعالیت های اقتصادی نظیر اداره شرکت ها، سرمایه گذاری در سهام شرکت ها و صنایع بزرگ از جمله نفت، پتروشیمی و معادن و انجام امور خدماتی، منافع اقتصادی و سطح رفاه فرهنگیان عضو را بهبود بخشد.
صندوق ذخیره فرهنگیان برای دستیابی به حداکثر سود که فلسفه وجودی آن را تشکیل می دهد، تلاش می کند با بکارگیری دیدگاه های نوین اقتصادی در تمامی امور و رعایت اصل هسته کوچک و شبکه بزرگ، مناسب ترین خدمات و منافع اقتصادی را برای فرهنگیان تامین کند.

** موضوع فعالیت های موسسه
رئوس فعالیت­های موسسه با توجه به اهداف ذکر شده در موضوعات و سرفصل­های سرمایه­گذاری، مشارکت، عاملیت یا کارگزاری در تمامی فعالیت­های اقتصادی ریالی و ارزی برای توسعه ظرفیت­های بانکی، تولیدی، خدماتی، تجاری، مالی، عمرانی، فرهنگی و سایر عرصه­های مرتبط با تولید و افزایش سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات جاری کشور و مفاد این اساسنامه به این شرح است:
** صنعت و بنگاه­های اقتصادی
– سرمایه گذاری به منظور توسعه ظرفیت های تولیدی و بهره برداری از مجموعه های صنعتی، کشاورزی، خدماتی و آموزشی
– جذب سرمایه های داخلی و خارجی، تامین منابع مالی کسب و کارهای موسسه، و راه اندازی و بهره برداری از بنگاه های اقتصادی
– انجام تمامی فعالیت های تجاری، واردات و صادرات، توزیع و فروش محصولات، راه اندازی و مبادرت به فعالیت­های حمل­ و نقل، انبارداری.

** املاک و مستغلات
– ارایه خدمات مشاوره­ای، مدیریتی، اجرایی و سرمایه گذاری، مشارکت، تامین مالی مستقیم و غیرمستقیم و احداث پروژه های ساختمانی و ساخت و ساز واحدهای مسکونی، تجاری، اداری، رفاهی، آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، ورزشی، بهداشتی و درمانی و غیره

** بانک و بیمه
– مشارکت در تامین مالی، تاسیس و اداره نهادهای پولی ازقبیل بانک ، بیمه ، شرکت های تامین سرمایه، لیزینگ ، کارگزاری، صرافی ، شرکت ­ها و صندوق­های سرمایه گذاری
– اخذ تسهیلات تولیدی، تجاری و خدماتی، ضمانت­نامه­ از داخل و خارج کشور
– نگاهداری و سرمایه­ گذاری در مسکوکات، فلزات گران­بها، ارزهای خارجی، گواهی های سپرده بانکی ریالی و ارزی، سپرده­های سرمایه ­گذاری ریالی و ارزی نزد بانک ها و موسسات مالی اعتباری داخل و خارج یا نهادهای دارای مجوز و معتبر

** بورس و سایر نهادها
– خرید سهام و سایر اوراق بهادار از جمله خرید سهام بورس ها، فرابورس ها و نهادهای مشابه
– تاسیس شرکت و اداره شرکت، تشکیل هلدینگ از شرکت ها با انجام سرمایه گذاری و اداره مستقیم و فعال و یا صرفا با سرمایه گذاری در سهام
– ارایه خدمات مرتبط با بازار اوراق بهادار از جمله تامین مالی، بازارگردانی اوراق بهادار، مشارکت در تعهد پذیره­نویسی اوراق بهادار و تضمین نقدشوندگی اصل با حداقل سود اوراق بهادار و خدمات مشابه.

** تامین مالی
– تامین مالی شرکت­های تابعه و وابسته
– تامین مالی، ارایه و مدیریت خدمات فنی، مدیریتی، اجرایی و مالی به اشخاص حقوقی
– تامین مالی، مدیریت و انجام مطالعات، تحقیقات و بررسی های آموزشی برای کسب سود مستقیم و یا غیر­مستقیم به دلیل نیاز سایر فعالیت­ها و کسب و کارهای موسسه به این خدمات

** سایر فعالیت­ها
– انجام هر نوع فعالیت مجاز و قانونی دیگر مانند خدمات آموزشی، بهداشتی، درمانی، ورزشی، فرهنگی و رفاهی که به پیشبرد اهداف موسسه یاری رساند.

** منابع مالی موسسه
در اساسنامه موسسه منابع مالی جهت انجام فعالیت ها به شرح زیر عنوان شده است:
– واریزی ماهیانه حداکثر معادل پنج درصد حقوق و مزایای مستمر فرهنگیان عضو صندوق موضوع بند یکم ماده پنجم
– کمک دولت معادل واریزی فرهنگیان عضو صندوق (موضوع بند یکم ماده پنجم ) و یا معادل هر درصدی که در آینده تعیین شود
– واریزی داوطلبانه فرهنگیان عضو صندوق بیشتر از مبلغ مذکور در بند ۱- ۶ و یا هر نوع سپرده­ گذاری دیگر از سوی آنان و سایر سپرده­گذاران موضوع بند ٢ ماده ۵٫
– حمایت­ های مالی مردمی، هدایا و کمک اشخاص و موسسات حقیقی و حقوقی دولتی و غیردولتی با تایید هیات مدیره
– تمامی وجوه مالی تامین­ شده از بانک­ها و سایر بنگاه ­های پولی و بازار سرمایه و سایر تامین کنندگان منابع مالی که مستقیم و یا غیرمستقیم در اختیار موسسه قرار می­گیرد
– واریزی سایر اشخاص حقیقی و حقوقی که به تایید هیات امنا رسیده باشد.

** سپرده گذاران
سپرده­ گذاران موسسه نیز بنا بر اساسنامه به این شرح هستند:
– فرهنگیان عضو صندوق سپرده­گذارانی که با استناد به تبصره ۶٣ قانون برنامه دوم جمهوری اسلامی ایران و تنفیذ آن در قوانین بعدی دولت نیز ماهیانه معادل واریزی آنان مبلغی را به حساب صندوق واریز می­ کند.
– کارکنان غیررسمی و بازنشستگان وزارت آموزش و پرورش و سازمان ­های وابسته و کارکنان موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان و شرکت­ های تابعه و وابسته و سایر شرکت­ ها و موسساتی که به نوعی با وزارت آموزش و پرورش ارتباط و نسبت دارند و کارکنان مدارس غیرانتفاعی. دانشجو معلمان و تمامی دانش آموزان و اولیا آنان.

** موج بازداشت اختلاس گران صندوق ذخیره فرهنگیان
صندوق ذخیره فرهنگیان که با توجه به مفاد اساسنامه بنا بود ترمیم کننده وضعیت معیشت فرهنگیان و پس اندازی برای آنان در دوران بازنشستگی باشد، اکنون با زمزمه اختلاس میلیاردی که از آن به گوش می رسد به ساحل ناامنی تبدیل شده و بر دغدغه فرهنگیان افزوده است.
تایید خبر بازداشت شهاب الدین غندالی مدیر عامل موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان و برخی از افرادی که متهم به اختلاس از صندوق و دریافت وام های کلان هستند، نگرانی فرهنگیان را از سرنوشت و وضعیت این موسسه دو چندان کرده است.
هر چند که در ابتدا و با قوت گرفتن خبر اختلاس از صندوق، از سوی مسوولان وزارت آموزش و پرورش و موسسه، این موضوع رد می شد اما سرانجام با اعلام دستگاه قضایی کشور، شک و تردیدها به یقین تبدیل شد.
علاوه بر بازداشت مدیرعامل صندوق و چند نفر دیگر، از یکی از تهیه کنندگان سینما نیز به عنوان اختلاس گر نام برده می شود که وی نیز به اتهام دخالت در فساد مالی صندوق فرهنگیان بازداشت شده است.
البته با بالا گرفتن حرف و حدیث ها از اختلاس بزرگ در صندوق ذخیره فرهنگیان، زمزمه بازداشت مدیر عامل آن در اوایل شهریور ماه به جرم اختلاس از سپرده های اعضای صندوق به گوش رسید، مساله ای که به سرعت از سوی صندوق و شخص مدیر عامل تکذیب شد.
متولیان امر در موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان همان موقع شایعه بازداشت مدیرعامل موسسه را تکذیب و اعلام کردند که موسسه سهامدار بانک سرمایه است و مدیرعامل صندوق به عنوان فرد مطلع برای ارایه برخی توضیحات احضار شده بود و بازداشتی در میان نبوده است.
در ادامه انتشار خبرهای ضد و نقیض در رابطه با دستگیری چند نفر به اتهام دخالت در فساد مالی صندوق ذخیره فرهنگیان، وزیر آموزش و پرورش در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت فرهنگیان خط قرمز ما در صندوق ذخیره هستند و با متخلفان درصورت اثبات تخلف برخورد می شود.
علی اصغر فانی با بیان اینکه هنوز تخلفی درباره این صندوق ثابت نشده، اظهار داشت: از نهادهای نظارتی همچون وزارت اطلاعات و دادستانی درخواست کرده ایم ما را در بررسی عملکرد صندوق ذخیره فرهنگیان کمک کنند تا به جمع بندی نهایی برسیم.
وی با بیان اینکه اعلام برخی اطلاعات و آمار درباره موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان از سوی برخی افراد دقیق نیست، یادآور می شود: برای استخراج آمار دقیق از نهادهای نظارتی کمک گرفته ایم.
وزیر آموزش و پرورش همچنین در خصوص اقدامات این وزارتخانه برای رفع شبهه از فعالیت های صندوق ذخیره فرهنگیان نیز می گوید: از اسفند سال گذشته در حال ارزیابی و بررسی عملکرد هیات مدیره صندوق ذخیره فرهنگیان هستیم تا به یک جمع بندی درباره فعالیت های آن برسیم.
سخنان وزیر آموزش و پرورش در شرایطی مطرح شد که نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی دهم شهریور ماه امسال از بازداشت سه نفر در جریان پی گیری سوءاستفاده مالی در صندوق ذخیره فرهنگیان و زد و بند در اعطای وام های میلیاردی خبر داده بود.
جبار کوچکی نژاد با تاکید بر اینکه سوءاستفاده هایی در این صندوق انجام شده اعلام کرد که مدیرعامل این صندوق نیز به دادگاه احضار شده است.
وی یادآور شد: صندوق ذخیره فرهنگیان اشکالات بسیاری دارد از جمله اینکه وام های یک تا دو هزار میلیارد ریالی به افراد مختلف و تنها با چک داده و در این راستا زد و بندهایی انجام شده است.
با شدت گرفتن حرف و حدیث ها درباره اختلاس میلیاردی از صندوق ذخیره فرهنگیان سرانجام نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ۲۵ مهر ماه با تقاضای تحقیق و تفحص از صندوق ذخیره فرهنگیان موافقت کردند.
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره این تصمیم نمایندگان گفت: این تقاضای تحقیق و تفحص براساس ماده ۲۱۴ آیین نامه داخلی مجلس مبنی بر ضرورت بررسی تحقیق و تفحص ها در این کمیسیون مورد رسیدگی قرار گرفت.
کوچکی نژاد افزود: کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درخواست متقاضیان تحقیق و تفحص را به وزیر آموزش و پرورش ارجاع داد اما پاسخی دریافت نشد و با توجه به حساسیت این موضوع آن را بررسی کردیم.
وی یادآورشد: موضوع تحقیق و تفحص از صندوق فرهنگیان در دو جلسه با حضور وزیر آموزش و پرورش و مدیرعامل و رییس هیات مدیره این صندوق بررسی شد ولی سرانجام متقاضیان قانع نشدند از این رو این تقاضا به هیات رییسه ارجاع شد تا در جلسه علنی مجلس به رای گذاشته شود.
در شرایطی که مجلس خود را برای اجرای طرح تحقیق و تفحص از موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان آماده می کرد، طرح استیضاح علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش نیز با امضای ۴۵ نفر از نمایندگان تقدیم هیات رییسه شد.
در کش و قوس استعفا یا استیضاح وزیر، سرانجام با ارایه نامه فانی به رییس جمهوری در ۲۸ مهر ماه، استعفای وی پذیرفته و محمد بطحایی معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش به عنوان سرپرست وزارتخانه منصوب شد و علنا فرصت برای تشریح عملکرد و فعالیت صندوق ذخیره فرهنگیان توسط وزیر فراهم نشد.
این در شرایطی است که فرهنگیان منتظر ارایه توضیحات از سوی وزیر به عنوان رییس هیات امنای صندوق بودند تا پرده از حقایق دریافت وام های میلیاردی برداشته و اندکی شفاف سازی شود که عملا اینگونه نشد.
اکنون فرهنگیان عضو موسسه صندوق ذخیره فرهنگیان منتظرند تا حقوق از دست رفته آنان و اختلاس از صندوق که قرار بود ذخیره ای برای دوران بازنشستگی آنان باشد، استرداد شده و اختلاس گران بر اساس قوانین به مجازات اعمال و کارهای خود برسند و با تغییر وزیر و مدیریت در بخش های مختلف وزارت آموزش و پرورش بار دیگر بارقه امید و تدبیر بر دل های فرهنگیان روشن بماند.