امام محمدباقر(ع) پنجمین نور هدایت، جایگاه علمی امامت را با اقدام های شایسته خویش در مناظره های روشنگرانه در مبارزه با فرقه های انحرافی به جامعه شناساند و در این امر به چنان موفقیتی دست یافت که از ایشان به عنوان جلوه امامت در افق دانش تعبیر شد.
امام محمدباقر(ع) در سوم صفر ۵۷ هجری قمری در شهر مدینه چشم به جهان گشود و سالیان بعد پیام آور معرفت و احیاگر دین اسلام شد. پدر ایشان امام زین العابدین(ع) و مادر بزرگوارشان، فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع) بود. پیامبر اکرم(ص) در هنگام بشارت تولد پنجمین پیشوای شیعیان، نام محمد را برای ایشان برگزیدند. باقر به معنای شکافنده لقب مشهور این امام والامقام است و از دیگر لقب های ایشان می توان به شاکر، صابر، هادی و امین اشاره کرد.
امام محمدباقر(ع) پس از شهادت مظلومانه امام چهارم شیعیان(ع)، زمامداری و هدایت مسلمانان را در هنگامی عهده دار شد که دولت بنیامیه با ضعف روبرو بود و امویان بر سر قدرت با یکدیگر درگیری داشتند. در این هنگامه به دلیل فراهم نبودن شرایط مناسب برای گسترش دین اسلام در دوره امامان پیشین(ع)، مکتب های انحرافی بسیاری در جامعه به وجود آمده بود و مسلمانان همواره با شبهه های بسیاری در زمینه امور دینی روبرو بودند، بدین شکل امام پنجم شیعیان که در علم، زهد و فضیلیت سرآمد زمان خویش بود، برای نجات دین اسلام از این وضعیت اقدام موثری را به عمل آورد و با بهره گیری از دریای دانش بی کران خویش، جنبش علمی گسترده ای را پدید آورد که در دوره امامت فرزند خود امام صادق(ع) به اوج رسید.
ایشان روایت های بسیاری را در زمینه فقه، توحید، سنت نبوی، قرآن، اخلاق و آداب نقل کرد و در دوره ۱۹ سال امامت خویش تلاش های موثری را در راه تدوین دیدگاه های شیعه و مبارزه با مکتب ها و تفکرهای انحرافی انجام داد.
سرانجام امام محمدباقر(ع) پس از سال ها مبارزه روشنگرانه، تلاش برای حفظ دین اسلام و سنت های ارزشمند رسول خدا(ص) در هفتم ذیحجه ۱۱۴هجری قمری در ۵۷ سالگی در شهر مدینه به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شد و به شهادت رسید.