یادداشت/ عناصر موفقیت در صنعت گردشگری چیست؟

کشورهای موفق در صنعت گردشگری

نویسنده: میترا دانشور

صنعت نوپای گردشگری با کمتر از ۱۰۰ سال قدمت، روز به روز از اهمیت بیشتری برای کشورها برخوردار می‌شود. این صنعت به ویژه به دلیل تأثیرات اقتصادی آن برای مناطق کمتر توسعه یافته بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، طی آخرین آمارهای جهانی ارائه شده از سوی سازمان جهانی گردشگری که وابسته به سازمان ملل است، ۵ کشوری که بیشترین گردشگر را در سال ۲۰۱۵ به خود جذب کرده‌اند، کشورهایی توسعه یافته از بعد اقتصادی به شمار می‌روند. فرانسه، ایالات متحده آمریکا، اسپانیا، چین و ایتالیا به ترتیب پنج کشوری هستند که از سال ۲۰۱۳ تاکنون همواره درصدر کشورهای جاذب گردشگر قرار داشته‌اند.

مقاصد گردشگری دارای ابعاد مختلفی هستند که می‌توان آن‌ها را در چهار دسته اصلی قرار داد: اقتصاد، زیرساخت، محیط طبیعی و جامعه. این ابعاد نه تنها بر گردشگری مؤثر هستند، بلکه بر یکدیگر نیز اثر می‌گذارند. براساس تحقیقات و مطالعات متعددی که در زمینه موفقیت صنعت گردشگری در کشورهای مختلف صورت گرفته است، یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگران، زیرساخت مناسب است.

همچنین توسعه‌یافتگی جامعه با شاخص‌هایی چون امید به زندگی، مالکیت تلویزیون و کامپیوتر و نیز سرانه مطالعه نشان می‌دهد که هر چه میزان این توسعه‌یافتگی بیشتر باشد، گردشگران بیشتری به آن کشور سفر می‌کنند. ابعاد اقتصادی و محیط طبیعی اگرچه در درجات پایین‌تر بر گردشگری تأثیر می‌گذارند، دارای اثراتی مهم بر زیرساخت و جامعه هستند.

در نتیجه کشورهای موفق در حوزه گردشگری همگی از نظر ابعاد مختلف در سطحی بالا قرار دارند. با این حال عوامل متعددی در این موفقیت نقش داشته و البته هر یک از این کشورها ویژگی‌های خاص خود را نیز دارا هستند.

فرانسه برای سالیانی طولانی سردمدار کشورهای موفق در صنعت گردشگری بوده و دلیل استقبال بالای گردشگران از این کشور دارا بودن مرز مشترک با ۸ کشور دیگر، دسترسی و سیستم حمل و نقل کارآمد، فرآیند آسان‌تر صدور روادید نسبت به بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر، میراث فرهنگی غنی، آب و هوا، اغذیه معروف و مهمتر از همه وجود پاریس به عنوان یکی محبوب‌ترین شهرهای جهان است.

صنعت گردشگری یکی از ارکان‌ اصلی اقتصاد آمریکا به شمار می‌رود و تنوع مقاصد گردشگری در این کشور از جمله شهرهای نیویورک، واشنگتن و لاس وگاس که هر کدام جذابیت‌های منحصر به خود را دارند، در جذب گردشگران بی‌تأثیر نبوده است.

اسپانیا و ایتالیا که در رتبه سوم و پنجم بیشترین بازدید توسط گردشگران قرار گرفته‌اند، ویژگی‌هایی مشترک با فرانسه دارند. این دو کشور دارای اماکن و موزه‌های تاریخی و فرهنگی فوق‌العاده و جاذبه‌های طبیعی شگرف هستند. اسپانیا به طور خاص به دلیل ارزان قیمت بودن و وجود سواحل پهناورش جاذب گردشگران است. از سوی دیگر، ایتالیا که با ۵۱ میراث ثبت شده در یونسکو، رتبه نخست در تعداد میراث فرهنگی را داراست، با تکیه بر این میراث طبیعی، باستانی و هنری هر سال گردشگران فراوانی را به خود جلب می‌کند.

کشور چین به عنوان تنها کشور آسیایی حاضر در این لیست، از سال ۲۰۰۰ خود را در بین ۵ کشور دارای بیشترین گردشگر جای داد و از آن سال تاکنون دو پله صعود داشته و اکنون به سومین کشور پربازدید در جهان تبدیل شده است. این موفقیت ناشی از جاذبه‌های متنوع، استراتژی‌های بازاریابی گردشگری، سرمایه‌گذاری و حمایت‌های مالی، مدیریت صحیح گردشگری و نیز همکاری موثر بر سایر صنایع با گردشگری محلی و حمایت دولتی از این صنعت بوده است.

نتایج موفقیت این پنج کشور در جذب گردشگران تا حد زیادی برای همه آن‌ها مشترک است. اولین و مهم‌ترین منفعت ناشی از حضور تعداد بالای گردشگران در این کشورها را می‌توان در سهم صنعت گردشگری در تولید ناخالص ملی آنها مشاهده کرد. در واقع بخش گردشگری به ترتیب در آمریکا، اسپانیا و فرانسه سهمی بین ۱۰ تا ۷ درصد از تولید ناخالص ملی را تشکیل می‌دهد و بخش مهمی از اقتصاد و منبع درآمد آن‌ها به حساب می‌آید. به علاوه، رونق صنعت گردشگری باعث افزایش اشتغال‌زایی، درآمدهای محلی، منابع مالی، ورود ارز به داخل کشور و به طور کلی توسعه اقتصادی کشورها می‌شود. اما این موفقیت تنها دارای بعد اقتصادی نیست، بلکه با ابعاد مختلف گردشگری که در ابتدا به آن‌ها اشاره شد نیز دارای تعاملی دوطرفه بوده و رونق گردشگری به خصوص در بهبود و ارتقاء زیرساخت‌ها تأثیرگذار است و حتی به توسعه یافتن جامعه کمک می‌کند.

اگرچه همواره در کنار مزایای رشد صنعت گردشگری، اثرات منفی آن نیز دغدغه‌های بسیاری از جمله تخریب فرهنگی و زیست‌محیطی، اشتغال‌زایی ناپایدار، افزایش هزینه‌های زندگی برای افراد محلی، افزایش انواع آلودگی و آسیب‌های اجتماعی را به همراه داشته است، همچنان منافع گردشگری بر معایب آن غلبه داشته و اکثر کشورها تمرکز ویژه‌ای بر توسعه آن دارند. چنانکه کشور ترکیه طی سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری دقیق در این حوزه، توانسته خود را به رتبه ششم پربازدیدترین کشورهای جهان برساند. این مسئله نشان می‌دهد که در سال‌های آینده شاید سلطه کشورهای اروپایی در صنعت گردشگری تقلیل یافته و کشورهایی با برنامه‌ریزی‌های قوی‌تر در این حوزه بتوانند خود را در سطح جهانی مطرح نمایند. امیدواریم کشور ما نیز با وجود میراث فرهنگی غنی و جاذبه های طبیعی بیشمار خود، بتواند با برنامه های اجرایی صحیح و کارآمد به جذب و گسترش صنعت توریسم در دنیا بپردازد و سهم خود در جهان را افزایش دهد.