نقش روضه در تربیت فرزندان

نقش روضه در تربیت فرزندان

عاطفه جوشقانیان

مقدمه

محیط پیرامون ما نقش مهمی در تربیت فرزندان دارد. اگر ما بخواهیم کودکمان متدین و آراسته به حسن خلق شود ، به ناچار باید محیط پیرامون خود را به نحوی آماده کنیم که فضای خوبی برای انسان سازی باشد. حتی در صورت حضور در محیط‍‌های نامناسب، افرادی می‌توانند در آن محیط خود را حفظ کنند و تأثیر نگیرند و تأثیر گذار هم باشند که قبلاً محیط‌های سالم را تجربه کرده و هویت خود را در آن محیط شکل داده‌اند.

الگوی عملی

طبیعتاً اگر ما بخواهیم فرزندی حسینی داشته باشیم، باید از کودکی آن‌ها را به طور عملی با روضه‌ها و هیئت‌ها آشنا کنیم. الگوی عملی بودن برای کودکان به مراتب تأثیر بیشتری دارد تا حرف زدن و نصیحت کردن. همان‌گونه که در روایت هم آمده: مردم را با غیر زبان‌هایتان (با اعمالتان) به چیزی دعوت کنید. اگر فرزندان ببینند پدر و مادرشان در روضه‌ها حضور پیدا می‌کنند، آن‌ها نیز به این مراسمات مایل شده و برای روضه ارزش قائل می‌شوند. هم‌چنین برگزار کردن مراسمات مذهبی در منزل، کودک ما را با این باورها اخت و همراه می کند. فرزندان با خود فکر می‌کنند که قرار است چه اتفاق مهمی در منزل رخ دهد که تمام خانواده خود را به زحمت انداخته و برایش تکاپو دارند، خرج می‌کنند و شوق دارند. بهتر است آن‌ها را نیز برای کمک در مراسم آماده کنیم. معمولاً کودکان اشتیاق زیادی به مسئولیت پذیری دارند. این شوق آن‌ها را در قالب پخش کردن قند و خرما و یا کمک در بستنه بندی غذاها … هدایت کنیم.

محتوای فکری

یکی از مهم‌ترین مسائل برای تربیت فرزندان، خوراک فکری آن‌هاست. در واقع همان آموزش‌هایی است که به فرزند داده می‌شود. بخشی از این آموزش‌ها به طور مستقیم و از طریق مدرسه رخ می‌دهد. بخش مهم‌تر آن آموزش غیر مستقیم است که در برگیرنده آموزش عملی یا تقلید از بزرگتران و اطرافیان خود، رسانه‌ها و مجلات، سخنرانی‌ها و.. می‌باشد. این آموزش غیر مستقیم نقش مهم‌تری در تربیت فرزندان نسبت به آموزش مستقیم دارد. به همین دلیل است که باید توجه بیشتری به آن شود. در بحث روضه‌ها صرف برگزاری روضه و خواندن ادعیه و برپایی عزاداری اگرچه خوب است، اما مهم‌تر از این‌ها محتوای سخنرانی‌ها و مداحی‌هاست که در واقع انتقال معارف و اعتقادات و اخلاقیات به فرزندان از همین طریق اتفاق می‌افتد.

باید حواسمان باشد کدامیک از روضه‌ها و سخنرانان را انتخاب می‌کنیم. اینکه ظرفیت کدام مراسم برای انتقال صحیح معارف اهل بیت(ع) به فرزندان بیشتر است، نکته مهمی است. باید سعی کنیم از روضه‌های موثق و قابل استناد استفاده کرده و برای سخنرانی افرادی را انتخاب کنیم که نه تنها خسته کننده نباشند، بلکه شور و شوق نوجوان و کودک ما را برای شرکت در مراسمات برانگیزند، معارف اهل‌بیت(س) را صحیح انتقال داده و منجر به شبهه پراکنی نشوند. هم‌چنین از موضوعات مورد نیاز برای جوانان استفاده شود. اگر فرزندان ما از لحاظ فکری در اینگونه محیط‌ها تغذیه شوند، در مواجهه با پوچی‌ها و شبهات و انحرافات سردر گم نشده و راه را پیدا خواهند کرد. نقش مهم روضه‌ها در این زمینه تأمین خوراک فکری مناسب برای فرزندان است.

هویت دینی

یکی از مهم‌ترین مسایلی که در زمینه تربیت اسلامی مطرح می‌شود، بحث هویت دینی است. هویت دینی یعنی همان شخصیتی که ناشی از باورها و ارزش‌های اسلامی است. این هویت است که افراد را از ناهنجاری‌های اخلاقی و جنسی و.. باز می‌دارد و متضمن سلامت فرد و جامعه می‌شود. اهمیت خوراک فکری فرزندان نیز به همین خاطر است. زیرا فرزندان آ‌ن‌چه را که می‌بینند و می‌شنوند را الگو قرار داده و آن را به کار می‌گیرند. با تقلید مستمر از چیزی، آن چیز به صورت عادت در آمده و با آن انس می‌گیرند و کم کم آن عمل یا تفکر، جزء هویت کسب شده آن‌ها می‌شود.

اگر اعمال و تفکر فرد را مسائل مذهبی پوشش دهد، هویت کسب شده فرد هم مذهبی خواهد شد و بر اساس ارزش‌ها و هنجارهای دین و اخلاق رفتار خواهد کرد. بر اساس همین هویت دینی است که افراد در تنگناهای حوادث، منحرف نخواهند شد. مقدمه این هویت دینی، تجربه دینی است. یعنی فرد با قرار گرفتن در محیط‌های مذهبی، کم کم با آن مأنوس شده و جزیی از هویتش می‌شود. روضه‌ها بهترین فرصت برای کسب این تجربه دینی هستند. در همین مراسمات با آشنا شدن فرزندان با ویژگی‌های ائمه‌اطهار(س) و تقلید از آن‌ها، ایشان را به عنوان الگو برای خود قرار داده و مسیر خود را با پیروی از این بزرگواران پیدا می‌کنند.

ایثار و از خود گذشتگی، محبت، احترام به والدین، کار کردن، مبارزه با ظلم و ستم، آشنایی با معارف قرآنی و… از چیزهایی است که در زندگی اهل بیت(س) فراوان وجود دارد و کودک و نوجوان می تواند با تقلید و پیروی از این سبک زندگی، هویت دینی خود را تثبیت و اخلاق خود را ارتقا دهد. هویت دینی یعنی مأنوس بودن با همین‌ رفتارها در زندگی و به کار بردن آن‌ها در بزنگاه‌های لازم.

زیبا سازی ذهنی

یکی از چیزهایی که برای فرزندان باید در نظر داشت، زیبا سازی روضه‌هاست. اگر فرزندان ما تجارب زیبایی از مراسمات مذهبی داشته باشند، با رغبت بیشتری در این مراسمات حضور یافته و با بالا رفتن سن آن‌ها، ذهنیت زیبایی از این مراسم برایشان به یاد می‌ماند. اما اگر ذهنیت خوبی نداشته باشند، رغبتی هم برای شرکت در این‌گونه مراسمات نخواهند داشت. در وهله اول با توجه به سن کودک و نیازهای جسمی و فکری او، باید رفتار کرد. مثلاً اگر کودکی ۴ سال دارد، نباید مانع از بازی کردن وی در روضه‌ها شویم. تا جایی که مراسم را به هم نریزد و خللی در روضه وارد نشود، به کودکمان اجازه بازی و دویدن بدهیم.

اگر محیط باز است، بگذاریم بدود و بازی کند و اگر محیط کوچک و بسته است، برای او وسایل بازی نشسته به همراه ببریم. از چیزهایی که کودک لذت می‌برد با خود به روضه برده و به عنوان هدیه روضه به او بدهیم. این مسئله موجب می‌شود کودک دایما روضه را همراه با بازی و هدیه‌های زیبا به یاد آورده و از آن لذت ببرد.

اگر نوجوان است در انتخاب مراسم از او کمک بگیریم و نظر او را جویا شده و برایش ارزش قائل شویم. هم‌چنین اجازه دهیم در برگزاری چنین مراسماتی کمک کند. گاهی همین کمک کردن‌ها در برپایی هیات‌ها و روضه‌ها، نقش تربیتی بسیار پررنگ‌تری از شرکت کردن به طور صرف در این مراسمات دارد. زیرا شخصی که خود را هیاتی دانسته سعی می‌کند ویژگی‌هایی در خود ایجاد کند که او را به عنوان فرد مذهبی و هیاتی بشناسند. او می‌داند ویژگی‌های ظاهری و رفتاری او باید مطابق با مراسمی که در آن شرکت می‌کند، باشد. بنابراین سعی می‌کند خود را به نحوی با محیط سازگار کند که او را پس نزند.

تخلیه روحی

از لحاظ روانی انسان نیاز دارد گاهی با کسی درد دل کند یا به او ابراز محبت کند و یا اشک بریزد. این روضه‌ها فرصت مناسبی برای تخلیه محبتی و روحی فراهم می‌آورد. ممکن است فرزندان ما در سنینی باشند که به دلیل غرور خود نتوانند با والدین درد دل کرده یا ابراز محبت کنند و یا گاهی اشکی بریزند و تخلیه شوند. اما در روضه‌ها تمام این امور ممکن است. محبتی که همراه با مداحی و سینه زنی به ساحت اهل بیت (ع) ابراز می‌شود، اشکی که در رثای ایشان ریخته می‌شود و درد دل‌هایی که با حضرات معصومین(ع) انجام می‌شود منجر می‌شود احساس کمبود انسان و نیازهای روانی‌اش تا حد زیادی برطرف گردد. هم‌چنین وقتی انسان امورش را دست این بزرگواران می‌سپارد دیگر از بابت زندگی‌اش نگرانی نداشته و دچار افسردگی و عقده‌های روانی نمی‌گردد.