یادداشت امروز/بحران آب، مرگ و زندگی…!

محمد راعی فرد
استان خراسان جنوبی نه اینکه به تازگی دچار خشکسالی و خشم طبیعت اش شده باشد، خیر! عبوسی آسمان و طبیعت، همیشه با این خطه عجین بوده و احتمالا خواهد بود. شرایط به نوعی پیش می رود که دیگر وضعیت هشدار جایش را به شرایط بحران داده و پس از بحران شاهد استانی متروکه خواهیم بود با زمین هایی سوخته و جمعیتی که برای گذران زندگی و زنده ماندن چاره ای جز ترک دیار و خانه شان ندارند! مواجهه با واقعیت و انعکاس آن همیشه سیاه نمایی نیست، بر عکس چنانچه قلب واقعیت کنیم و بالاپوشانی کردن و مصلحت اندیشی های کودکانه و لجوجانه بر حقایق موجود سرپوش بگذاریم، این روش بیشتر به سیاه نمایی شباهت دارد تا عریان کردن مشکلات و ارائه راه حل های منطقی. شهرستان بشرویه یکی از کم آب ترین شهرهای استان خراسان جنوبی است، دشت سرایان نشست کرده و ترک های سخت عمیق و خطرناک برداشته است، فردوس نیز از دشت سرایان آب می مکد، آب بلده فردوس دیگر آن خروش سابق را ندارد و کم کم دارد به جویی کوچک تبدیل می شود، نه اینکه سایر شهرستان ها و بخش های استان سرشار از آب و آبشار و رودخانه های خروشان باشند، خیر آن ها نیز همین مشکلات را به نوعی دیگر دارند تجربه می کنند. هنوز مردم عمق فاجعه را درک نکرده اند، نه الگوی مصرفی می شناسند نه تجربه همبستگی عمومی و منافع جمعی، هنوز به فکر بخش خصوصی خویش اند و مرگ یک بستر زندگی بخش و یک استان برایشان اصلا مهم نیست، اهمیت این بحران آنگاه مشخص می شود که آب شرب شور و پرچرب را آن هم جیره بندی شده بیاشامند و شاهد مرگ و نابودی کشاورزی نیمه جان استان و محو صنعت و معدن آن باشند. آب مفهومش زندگی و نشاط، زایش و شور و هستی است، آنکه از تشنگی لب هایش پوسته برداشته و زبانش در دهان چون تکه چوبی شده قدر آب را می داند، زمینی که از فرط داغی هوا و نبود آب زندگی بخش نشست می کند و ترک می خورد و شوره بر می دارد، مفهوم آب زلال و خنکای آن را می فهمد! حدود ۹۲ درصد آب استحصالی از چاه های استان صرف کشاورزی می شود که هنوز حرف و حدیث زیادی در مفهوم منطقی روش های آن وجود دارد، ۳۰ درصد آب شرب استان در نبود شبکه های سالم آبرسانی از بین می رود، آبیاری سنتی در روستاها بالغ بر ۷۰ درصد آب پرارزش را بخار می کند و به هوا می فرستد. زمین های کوچک خرده مالکی و نبود سرمایه در نزد روستاییان امکان استفاده از شیوه های نوین آبیاری را از آنان سلب نموده است. برخی از شهرک های صنعتی استان با کمبود شدید آب مواجهند. سبک جدید زندگی و ساخت منازل مسکونی که هیچگونه سنخیت و همخوانی با طبیعت خشن و خشک این دیار ندارد مقادیر و حجم بزرگی از آب شرب را در کولرهای آبی نابود می کند. هنوز شاهدیم که بسیاری پیاده روها و خانه هایشان را با آب شربی که قطره قطره آن طعم زندگی می دهد، می شویند و خم به ابرو هم نمی آورند! با آب شرب خودروهای خویش را تطهیر و برق می اندازند، ادارات نیز هیچگونه الگوی مصرفی را که توسط آن به عوام بفهمانند که صرفه جویی یعنی چه را در دستور کار خود ندارند، کلا مردم و مسئولین به نوعی رفتار می کنند که انگار در کنار ساحل دریایی زیبا سکونت دارند و شهر و دیارشان پر است از رودخانه ها و آبشارهای مفرح و جنگل های انبوه و باران های دائمی وخنکای خوش و نسیم مفرح از بوستان‌ها،‌ فضای سبز مقادیر فراوانی از مصرف آب را به خود اختصاص می دهد، هرچند غیر شرب باشد، در تعریف مبلمان شهری چمن کاری به عنوان فضای سبز محاسبه نمی شود، این پوشش مخملین سبز به نقاطی تعلق دارد که دغدغه آب ندارند و با حفر چندین متر از زمین به آب شیرین و فراوان می رسند نه در استانی که تا عمق ۲۵۰ متری هم از آب مناسب برخوردار نیست. استان یزد بسیار کم آب تر از استان خراسان جنوبی است، اما نوع مصرف آب در آن به حدی مدیریت شده است که خود مردم از ارکان اصلی آب درمانی استان شان هستند. در معابر عمومی که آب سردکن ها تشنگی از لب عابران می ربایند، توسط جوانی سیستمی ابداع گردیده که حتی قطره آبی بی جهت بر زمین نمی ریزد. چه ایرادی دارد مسئولین امر سفری به آن استان کرده و از تجربیات آنان استفاده کنند، چرا خیال می کنیم شرایط موجود همین است که باید باشد و قابل تغییر هم نیست. پس اصل مهم مدیریت کجاست و چه کسی باید تعریف و عملیاتی اش کند؟!باور کنید دیگر زمان بنربازی و پنل چسبانی و شعار نویسی و سخنرانی و نصیحت کردن و صدور بخشنامه های اداری پیاپی گذشته است. استان ما وارد بحران آب گردیده و اگر چاره ای عاجل اندیشیده نشود مردم بالاجبار تن به مشارکتی عمومی و منافع عام ندهند، دیری نخواهد پایید که مجبور به ترک تمامی استان خواهند شد، چرا استان خراسان جنوبی در تصمیم گیری های انتقال آب کلان ملی جایگاهی ندارد؟ استانداران و نمایندگانش تا به حال چه کرده اند؟! چه راهکار عملیاتی را عرضه کرده اند دیگر هشدار فایده ای ندارد، اگر مردم به خود نیایند، آب از آنان انتقامی سخت خواهد گرفت!