کاهش نشاط جوانی؛ از تغییر سبک زندگی تا شکاف طبقاتی/ چه کسی مقصر است؟

ملیحه زرین‌پور
کاهش نشاط جوانی؛ از تغییر سبک زندگی تا شکاف طبقاتی/ چه کسی مقصر است؟

یک رفتار‌شناس تغییر سبک زندگی را یکی از دلایل کاهش نشاط در میان جوانان دانسته و معتقد است؛ امروزه فاصله گرفتن از ارزش‌های معنوی و سبک زندگی ایرانی و اسلامی همچنین گرایش به الگوهای زندگی بیگانه سبب کاهش احساس رضایت جوانان نسبت به زندگی شده است.
کار‌شناسان و روان‌شناسان معتقدند جوانان امروز دیگر همانند گذشته شاد نیستند و درصد نشاط در زندگی آن‌ها کاهش یافته است؛ این محققان معتقداند؛ افزایش و گسترش استفاده از فضای مجازی و سرگرم بودن جوانان و خانواده، به آن‌ها یکی از دلائلی است که ارمغان آور جوانانی گوشه گیر و منزوی شده است.
همچنین فرد گرایی و دوری از جمع‌های خانوادگی، تغییر سبک زندگی، مادی گرایی و سبک‌هایی که این نوع زندگی را ترویج می‌کند از دیگر عوامل عدم احساس رضایت از زندگی و در نتیجه کاهش نشاط اجتماعی در میان جوانان مطرح می‌شود.
در همین خصوص با دکتر «مجید ابهری»، رفتار‌شناس و استاد دانشگاه تهران به بحث و گفتگو پرداخته‌ایم.
*دکتر ابهری بفرمایید نشاط در زندگی جوانان امروز چه جایگاهی دارد؟ و اگر جوانان شاد نیستند؛ به نظر شما دلائل اصلی کاهش نشاط در جوانان امروز چیست؟ چرا جوانان ما بیش از آنکه شاد باشند گوشه گیر هستند؟
نشاط در زندگی جوانان امروز ما کم است. نشاط اجتماعی قبل از هر چیز وابستگی مستقیم به سبک زندگی دارد، در نتیجه تغییر سبک زندگی و الگو گیری از دیگر فرهنگ‌ها می‌تواند عاملی برای کاهش آن در میان جوانان باشد. فاصله گرفتن از ارزش‌های معنوی و سبک زندگی ایرانی و اسلامی همچنین گرایش به الگوهای زندگی بیگانه و غربی می‌تواند سبب کاهش نشاط در میان جوانان شود.
می‌توان گفت دور شدن از لیست قناعت گرانه، زیاده خواهی، افزایش چشم وهم‌چشمی از یک طرف و کاهش نشاط اجتماعی و گران بودن وسایل رفاه و تفریحات سالم از طرف دیگر همراه با مشکلات اقتصادی خانواده، اشتغالات والدین، کمبود فرصت برای همدلی والدین با فرزندان، دوست گرایی و فرد گرایی و ضعف مهارت برقراری تفاهم با اعضای خانواده باعث انزوا و گوشه گیری جوانان و نوجوانان شده است.
رفتار‌شناسان ژاپنی اخیرا به یک سندرم به نام «هیچیکموری» رسیده‌اند که مفهوم آن انزوا و گوشه گیری جوانان به سبب روی آوردن به زندگی ماشینی و ضعف ارزش‌های فرهنگی است. جوانان کشور ما نیز کم کم به این مسیر کشیده می‌شوند که با بازی‌های رایانه‌ای و پرسه زدن در اینترنت و شبکه‌های مجازی تلفن‌های همراه به دوستی‌های مجازی بیشتر از روابط حقیقی وابسته شوند.
روی آوردن به چنین سبکی در زندگی موجب خواهد شد جوانان دیگر از بازی‌های دسته جمعی از خاله بازی، یک قول دو قول وعروسک بازی برای دختران و بازی‌های گروهی مثل زوو، هفت سنگ، الک دو لک و امثال آن‌ها برای پسران احساس رضایت نداشته و یا اصلا خبری از آن‌ها نداشته باشند، شاید هم بتوان گفت فقط ۲۰ درصد از فرزندان ما با این بازی‌ها آن هم به طور ناقص آانا هستند.
بنابراین انتخاب سبک زندگی ماشینی و گرایش به آن بستر اصلی انزوا و گوشه گیری در میان جوانان را فراهم خواهد کرد.
*عواملی همچون بیکاری، افزایش سن ازدواج و گرایش بیش از اندازه به ارتباطات در فضای مجازی چقدر روی احساس شادی و کاهش نشاط جوانی موثر بوده است؟
این عوامل در کاهش احساس رضایت از زندگی و در نتیجه انزوا طلبی جوانان موثر خواهد بود. با توجه به اینکه فاصله بین بلوغ و ازدواج در کشور ما به بین ۱۵الی ۲۰ سال رسیده و از طرفی دوستی‌های مجازی با جنس مخالف، سرگرمی اصلی بخشی از جوانان ما شده است؛ لذا استفاده بیش از حد از شبکه‌های مجازی به ویژه در میان جوانان هم در این احساس موثر است.
با عنایت به تورم، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، بیکاری، گرانی و تفریحات سالم، جوانان ناخودآگاه به سوی افسردگی، اعتیاد، هنجارشکنی و جامعه گریزی سوق داده می‌شوند.
*فرمودید که فضای مجازی و مادی گرایی هم در کاهش نشاط جوانان نقش داشته است؟ چه راه حل‌هایی برای این موضوع وجود دارد؟
قاعدتا رواج مادی گرایی هم در بسیاری از جوانان امروزه می‌تواند عاملی برای کاهش احساس شادی شده باشد و در نتیجه وقتی به آن سطح از رفاه مد نظر خود نمی‌رسند دچار عدم نشاط و شادی می‌شوند.
ببینید برای کاهش معضلات عدم شادی و نشاط در میان جوانان، سازمان‌ها و نهاد‌های متولی مثل آموزش و پرورش، وزارت ورزش و جوانان و سایر سازمان‌های متولی سریعا امکانات نشاط و تفریح رایگان یا ارزان قیمت مخصوصا در شهرهای کوچک را برای جوانان تولید و عرضه کنند؛ چرا که وقتی یک سینما رفتن بین ۲۰ تا ۵۰ هزارتومان هزینه برمی دارد، برای فرزندان خانواده‌های کم در آمد این تفریح غیر ممکن می‌شود.
افسردگی‌های روزمره، احساس تبعیض‌های اجتماعی و زیاد شدن شکاف طبقاتی، سرخوردگی جوانان و گرایش آن‌ها به فرار از مدرسه، مهاجرت از کشور یا اعتیاد به مواد مخدر را ایجاد و تقویت می‌کند.
وقتی در مورد عوامل موثر بر کاهش شادی در بسیاری از جوانان متمرکز می‌شویم، مواردی هچون دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر یا به عبارتی کاهش همبستگی بین اعضای خانواده و کاهش روابط اجتماعی در دنیای واقعی آن‌ها دیده می‌شود که به دنبال آن جوان دچار کاهش احساس تعلق به خانواده شده و چنین امری خود می‌تواند سبب دامن زدن به انزوا و گوشه گیری بیشتری در جامعه جوان کشور شود.