وبسایت روزنامه امروز خراسان جنوبی
سامانه موشکی اس ۳۰۰ را شاید به جرأت بتوان در رده سلاح انفرادی کلاشنیکف جای داد؛ نه از آن جهت که این دو سلاحِ بسیار متفاوت، جدیداً به یکدیگر شبیه شده باشند!، بلکه از آن رو که حالا دیگر هر دو برای مردم ایران بسیار شناخته شده هستند. گزافه نگفته ایم اگر بگوییم ایرانی ها همانطور که با اختراعِ «میخائیل تیموفیویچ کلاشنیکفِ» روس آشنا هستند، در طی این سال ها با سامانه موشکی اس ۳۰۰ روس ها نیز آشنا شده اند.
اس ۳۰۰ حالا پس از سال ها بدعهدی روس ها، پا به ایران گذاشته است و این در هر حال می تواند خبر خوشحال کننده ای باشد. برای قضاوت در مورد میزان تاثیر «ورود سامانه موشکی اس ۳۰۰» بر معادلات قدرت نظامی در منطقه ی غرب آسیا، کافی است تنها نیم نگاهی به حجم سنگ اندازی های دشمنان همیشگی ملت ایران در مسیر ارسال این سامانه موشکی به کشور داشته باشیم. حجم تاثیر «حضور اس ۳۰۰ در ایران» بر معادلات قدرت منطقه ای به حدی بود که یانکی های سِمِج در کنار برادران اسرائیلی نامشروع خود، به مدت ۹ سال از هر ابزاری برای ممانعت از ورود این سامانه موشکی استراتژیک به خاک کشورمان استفاده کردند.
نهایتاً قراردادی که در سال ۲۰۰۷ و در زمان ریاست جمهوری دیمیتری مدودف بسته شده بود، حالا به مرحله اجرا رسیده است! تمایلات غربگرایانه این رئیس جمهورِ سابق روس، نقش مستقیمی در توقف ارسال اس ۳۰۰ به ایران داشت. این یعنی آنکه بر خلاف تصورِ عموم، علت اصلی عدم ارسال اس ۳۰۰ به ایران، تمایلات غربگرایانه بوده است نه اهدافِ شرقی و روسی!
الکساندر دوگین، متفکر بزرگ روس چندی پیش در سفری که به ایران داشته است، در مورد دیمیتری مدودف گفته است:«بگذارید یک نکته جالب را برای شما بگویم. ما هم «روحانی» خودمان را داشتیم:«مدودف» که غرب‌گرا و لیبرال بود. مدودف از روس‌ها متنفر بود و به نظر می‌رسید بیشتر به یهودی‌ها شباهت دارد!» هر چه هست، آنگونه که خبرگزاری های داخلی گزارش کرده اند، حالا و با دستور مستقیم ولادیمیر پوتین، رئیس جمهورِ غرب ستیزِ روسیه، اولین محموله اس ۳۰۰ قدم به خاک ایران گذاشته است. حسین جابری‌انصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در جدیدترین نشست خبری خود در همین زمینه گفته است:«توافقات جدیدی بین ۲ کشور برای اجرای این قرارداد معوقه حاصل شده و در مسیر اجراست و مرحله نخست قرارداد مسیر اجرایی خود را طی کرد و امیدواریم براساس زمانبندی جدید تا پایان قرارداد مراحل آن طی شود.» با این حال، طی تمامی این سال ها، بحث بر سرِ گره های سیاسی پیش روی اجرای قرارداد اس ۳۰۰ به حد کافی انجام شده است. از همین رو ما قصد داریم تا پس از ذکر مقدمه کوتاهِ پیش گفته، به بررسی خصوصیات و کاربردهای سامانه اس ۳۰۰ از نگاهی تخصصی بپردازیم. نکته اول درباره این سامانه موشکی این است که بر خلاف تصورِ عموم، اس ۳۰۰، تنها یک سامانه موشکی منحصر به فرد و یکتا نیست، بلکه به خانواده ای متنوع از موشک های روسی گفته می شود که برای دفاع ضد هوایی در برابر جنگنده ها، موشک های کروز و بالستیک استفاده می شوند. سامانه موشکی اس ۳۰۰ ها درواقع یکی از محصولات مستقیمِ رقابت خاموشِ شوروی سابق با ایالات متحده در دوران جنگ سرد به حساب می آیند. طراحی و محاسبات مربوط به تولید این غولِ موشکی روس، در سال ۱۹۶۷ و در «پژوهشکده راداری طراحی ابزار دقیق تیخومیروف» از زیرمجموعه های شرکت «همکاری‌های صنعتی آلماز آنتی» شروع شد. موشک سطح به هوای اس۳۰۰ اولین بار در سال ۱۹۷۵ برای دفاع از ساختمان های حساس و مهم شوروی سابق در نیروی دفاع هوایی شوروی وارد خدمت شد. این سیستم پدافندی بعدها با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشک‌های بالستیک و کروز نیز بهینه سازی شد. درواقع مجموعه موشک های متنوعی که ما اکنون آنها را با عنوان خانواده اس ۳۰۰ می شناسیم، حاصل توسعه قابلیت های این سامانه موشکیِ اولیه برای هدفگیری اهداف متنوع تر در زمان هایی محدودتر است. افزایش قابلیت درگیری اس ۳۰۰ با تعداد اهداف بیشتر در یک زمان واحد، بخش دیگری از پروژه های توسعه این غولِ موشکی را به خود اختصاص داده است. مسئله دیگری که بر تنوع خانواده بزرگ اس ۳۰۰ افزوده است، مکان به کارگیری این سامانه ها بوده است. قابلیت نصب بر روی کشتی، استقرار در یک مکان ثابت و قابلیت تحرک سریع با استفاده از تاکتیک «بزن و در رو» از جمله این قابلیت های تنوع آفرین بوده است.
با این همه، تمامی اعضای خانواده اس ۳۰۰ را می توان در سه گروه متفاوت طبقه بندی کرد: سامانه موشکی اس ۳۰۰ پی، سامانه موشکی اس ۳۰۰ اف و سامانه موشکی اس ۳۰۰ وی! ویکی پدیا در اولین گامِ تعریفِ اس ۳۰۰، آن را اینگونه معرفی می کند:« اس-۳۰۰ یک سامانه موشکی سطح‌به‌هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع‌هاست که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت همکاری‌های صنعتی آلماز برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد. مدل‌های مختلف این موشک در نامگذاری ناتو با نام‌های سام ۱۰، سام ۱۲ و سام ۲۰ شناخته می‌شوند.»
سامانه اس ۳۰۰ پی، درواقع اولین سری تولید شده از خانواده موشک های اس ۳۰۰ محسوب می شود. این موشک می‌تواند کلاهکی به اندازه ۱۳۳ کیلوگرم را با بیشینه برد ۴۷ کیلومتر حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و می‌تواند در ارتفاع ۳۰ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه می‌رسد، در ۲۸ ثانیه می‌تواند از خود عکس العمل نشان دهد و زمان آماده پرتاب شدنش کمتر از پنج دقیقه است.
اس ۳۰۰ اف، دیگر عضو خانواده اس ۳۰۰ است که در سال ۱۹۸۴ وارد خدمت شده است. مدل S-300F امکان نصب بر روی کشتی‌ها را دارد. این مدل در اصل موشک متناسب با نیازهای نیروی دریایی روسیه بود که از سیستم پرتاب ۵V55RM استفاده می‌کند. سرعت آن ۴۶۸۰ کیلومتر در ساعت است و می‌تواند کلاهکی به اندازه کلاهک مدل اس ۳۰۰ پی- ولی با بردی دو برابر (حدود ۹۰ کیلومتر)- را با خود حمل کند. بیشینه سرعت آن ۶۱۲۰ کیلومتر در ساعت و طول خود موشک با کلاهک ۲۵/۷ متر است. کمترین برد آن هفت کیلومتر و سقف پروازش ۲۵ کیلومتر است و با سوخت جامد نیروی پیشرانش را تأمین می‌کند. یک سیستم راداری معروف به ریف روی آن نصب کردند که می‌تواند در یک زمان شش هدف را شناسایی کند و به آنها هجوم ببرد.
سامانه اس ۳۰۰ وی که با نامگذاریِ ناتو سام-۱۲ گلادیاتور یا جیانت شناخته می‌شود، برخلاف مدل‌های دیگر هنوز در کارخانه آنتی تولید می‌شود. این مدل بر روی یک خودروی شنی‌دار نصب می‌شود که مشابه شاسی نفربر ام‌تی‌ال‌بی است. به همین دلیل قابلیت تحرک این سیستم در خارج از جاده بسیار بیشتر از انواع دیگر است. این سیستم برای نیروی زمینی ساخته شده (وی مخفف وویسکا به معنی نیروی زمینی است) تا به عنوان دفاع هوایی خط اول جایگزین سامانه سام ۴ شود. در زیرمجموعه هر کدام از این سیستم های سه گانه، مدل های مختلفی با نام های اختصاری متفاوت و قابلیت های تخصصی گوناگون تولید شده است. با این حال، در این میان ۳ سامانه اس ۳۰۰ پی ام یو، اس ۳۰۰ وی ام و اس ۳۰۰ وی-۴ از شهرت بیشتری برخوردار هستند.
