بهره برداری حداکثری از ظرفیتهای برجام، محور رایزنیهای ظریف در نیویورک

به گزارش روز سه شنبه خبرنگار سیاسی ایرنا طی روزهای اخیر فضای رسانه ای کشور متاثر از اظهارات ولی الله سیف و محمد جواد ظریف بوده است که ایران همانگونه که به تعهدات برجامی خود عمل کرده است باید از مواهب این توافق نیز بهره مند شود. با این حال رسانه های مخالف برجام ( برنامه جامع اقدام مشترک )به دنبال بهره برداری از این اظهارات برای تخطئه کامل توافق هسته ای ایران و ۱+۵ هستند. غافل از اینکه مخاطب این سخنان رییس کل بانک مرکزی و وزیر امور خارجه نه رقبا و جناح های سیاسی داخلی، بلکه طرف توافق با ایران در ایالات متحده آمریکا است.
۲۶ دی ماه تحت عنوان روز اجرای برجام نقطه عطفی در فرایند توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران و گروه۱+۵ به شمار می رود، در این روز عملا و با اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران تحریم های جمهوری اسلامی ایران از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا برچیده شد. با این حال یکی از پیامدهای ۳۶ سال خصومت ایران و ایالات متحده شبکه درهم تنیده ای از تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران بوده است که بعدها در قالب تحریم های اولیه و ثانویه دسته بندی شد.
اگر تحریم های اولیه شرکت ها و نهادهای اقتصادی آمریکایی و تعاملات اقتصادی آنها با ایران را دربر می گرفت، تحریم های ثانویه گستره تحریم ها را به تعاملات نهادهای اقتصادی و بانکی سایر کشورهای دنیا با ایران تعمیم می داد. در جریان مذاکرات هسته ای ایران با گروه ۱+۵ مقرر شد تحریم های ثانویه علیه جمهوری اسلامی ایران برچیده شود و ایالات متحده آمریکا مزاحمتی برای تبادلات مالی و اقتصادی سایر کشورها با ایران ایجاد نکند.
هر ناظر منصفی گشایش های ایجاد شده برای اقتصاد ایران طی سه ماه اخیر را می بیند. با این حال طبیعی است که با گذشت زمان نواقص و کاستی های این توافق آشکار شود و اساسا تشکیل نهادی تحت عنوان کمیسیون مشترک برجام به منظور حل و فصل چنین نواقصی پیش بینی شده است.
جمهوری اسلامی ایران به اذعان مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و حتی مقامات آمریکایی، تعهدات خود را عملی کرده است و این حق ایران است که اجرای کامل و بی قید و شرط تعهدات طرف مقابل را مطالبه کند. سخنان چند روز اخیر رییس کل بانک مرکزی جمهوی اسلامی ایران در شورای روابط خارجی آمریکا و همچنین اظهارات محمد جواد ظریف چه در نشست خبری مشترک با فدریکا موگرینی و چه در گفت و گو با برخی از رسانه های غربی -با این ترجیع بند که آمریکا مزاحمتی در تعاملات اقتصادی ایران ایجاد نکند- هم در همین راستا قابل ارزیابی است.
اگرچه مقامات آمریکایی طی سه ماه اخیر از اجرای تعهدات برجامی خود سخن گفته اند ولی در عمل آنچه مانع از روانسازی تعاملات اقتصادی ایران می شود این که مقامات آمریکایی با برجسته سازی تحریم های غیرهسته ای عملا مانع از تعاملات اقتصادی غیرآمریکایی ها با ایران می شوند. علاوه بر این شواهدی در دست است که برخی از مقامات آمریکایی تجارب تحریمی خود علیه جمهوری اسلامی ایران را در اختیار رقبای متخاصم منطقه ای ایران قرار می دهند که از جمله آن می توان به اعمال تحریم های ثانویه عربستان سعودی علیه نفتکش هایی اشاره کرد که از بنادر و پایانه های نفتی ایران بارگیری می کنند. وگرنه سعودی ها فاقد توان فکری و کارشناسی لازم برای اعمال چنین سیاست هایی هستند.
شاید بتوان ریشه این رفتار آمریکایی ها را در خود برجام جست و اینکه حفظ تحریم های اولیه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران دقیقا و کاملا به ضرر بنگاه های اقتصادی آمریکا تمام می شود و از این رو اتخاذ چنین رویه ای در تعامل با رقبای اقتصادی و سیاسی به ویژه اتحادیه اروپا امری غیرمعمول در عالم رقابت های سیاسی و اقتصادی نیست.
در هر صورت امروز محمد جواد ظریف در حاشیه امضای موافقتنامه تغییرات آب و هوایی با جان کری همتای آمریکایی خود دیدار و اجرای تعهدات آمریکایی ها را به همتای خود گوشزد می کند و در جریان سومین نشست کمیسیون مشترک برجام در روز جمعه هم مقامات آمریکایی باید پاسخگوی رویه هایی باشند که در سه ماه اخیر در عمل به تعهدات خود در پیش گرفته اند. نکته مهم آنکه برجام، ظرفیت های سیاسی و حقوقی لازم را برای پیگیری این مطالبه از مقامات آمریکایی به ویژه در کمیسیون مشترک فراهم کرده است. از سویی زیر ساخت های حقوقی تحریمها علیه ایران در روز اجرای برجام برچیده شده است و از سوی دیگر اروپایی ها که به دنبال تبدیل شدن به شریک اول اقتصادی ایران هستند، خواستار برطرف شدن هر چه سریعتر موانع دست یابی به این مهم هستند.